Search the Community

Μια εικόνα, 355 λέξεις Γιάννης Κουκουλάς Tο Facebook δεν είναι κανένα φόρουμ δημοκρατίας και διαλόγου, ούτε τόπος διεξαγωγής ελεύθερης ανταλλαγής απόψεων. Αυτά είναι γνωστά. Άλλους σκοπούς υπηρετεί. Πάντα με γνώμονα το κέρδος. Από εκεί όμως μέχρι τη λογοκρισία αντιφασιστικών σκίτσων υπάρχει απόσταση. Θύμα της λογοκρισίας έπεσε πριν από λίγες μέρες και ο Soloup, ο οποίος σε δημόσια ανακοίνωσή του αναρωτιέται: «Τι το “επικίνδυνο” μπορεί να κρύβει ένα σκίτσο από το Αϊβαλί στο Facebook; Και ποιοι είναι τελικά εκείνοι που “τρομοκρατούνται”; Η “επικίνδυνη” απειλή λοιπόν υπήρξε η εξής: την ημέρα μνήμης για τα θύματα του ολοκαυτώματος (27 Ιανουαρίου) ανέβασα στη σελίδα μου στο FB, ως ελάχιστη συνεισφορά σε αυτό, ένα δισέλιδο από τη γαλλική μετάφραση του graphic novel Αϊβαλί. Το σκίτσο κάνει μια τριπλή αναφορά στην πύλη του Άουσβιτς, τα συρματοπλέγματα του Γκουαντάναμο και στην αντιπολεμική χαλκογραφία του Francisco Goya. Σπουδαίο κατόρθωμα! Με νεκρούς! Η δική μου ανάρτηση είχε τίτλο “Στο δρόμο για τα ολοκαυτώματα” και μια λεζάντα απ’ το κόμικς: “Πάντα οι άνθρωποι κρύβονταν πίσω από αυτή τη δικαιολογία: ΟΙ ΑΛΛΟΙ”. Ποια είναι λοιπόν η απειλή για τα ψαλίδια του FB; Είναι ο δημιουργός (ή και ο… ζωγράφος) ενός τέτοιου σκίτσου “επικίνδυνο άτομο”; Το να μιλάς για τα θύματα του φασισμού, για την ξενοφοβία και τη μισαλλοδοξία συνδέεται με οποιονδήποτε τρόπο με κάποια “επικίνδυνη οργάνωση”; Γιατί προτρέχουν πάντα (και) στο FB να προλάβουν το “κακό” που έρχεται σε οποιαδήποτε αντιφασιστική αντίδραση με σκοπό να προστατέψουν εκείνους που θέλουν “να νιώθουν ασφαλείς και να εισπράττουν τον σεβασμό”; Ενδεικτικό της δυσανεξίας κάποιου “θιγμένου” επισκέπτη υπήρξε το σχόλιο: “Χασάπης ο σκιτσογράφος εμπνέεται με τις κομμένες σάρκες”. Κι έτσι απλά, από “xασάπης” ο σκιτσογράφος (προφανώς και ο ζωγράφος Γκόγια) με ένα σκίτσο που σχολιάζει για εκείνους που σφάζουν ανθρώπους στα ολοκαυτώματα, βρέθηκε σφαγμένο το σκιτσάκι. Μια ακόμα περίπτωση “δημοκρατικής ευθιξίας” από το FB. Έτσι, για να μην έχουμε και πολλές αυταπάτες μέχρι πού φτάνουν τα όρια της δημοκρατίας και η ελευθερία του λόγου στα social media. Αυτοί έχουν το καρπούζι, αυτοί και το μαχαίρι». Με τη συμπαράστασή μας στον Soloup ως δεδομένη, ίσως το περιστατικό να είναι ακόμα μία αφορμή για εμάς τους χρήστες να αναζητήσουμε νέους τόπους και τρόπους συνεύρεσης. Πιο φυσικούς και πιο ελεύθερους. Πηγή Η άποψη του ίδιου του καλλιτέχνη εδώ

Αντώνης Νικολόπουλος: Ξεκινώντας από το Αϊβαλί (με υπογραφή Soloύp) Συνέντευξη στον Αντώνη Κυριαζάνο Δεν θα ήταν υπερβολή αν λέγαμε ότι ένα graphic novel (όπως προτιμά ο δημιουργός του να λέμε τα συγκεκριμένα κόμικς) άλλαξε τον τρόπο που αντιμετωπίζουμε πλέον αυτή την ένατη, όπως έχει χαρακτηριστεί, τέχνη. Το "Αϊβαλί" του Αντώνη Νικολόπουλου, που υπογράφει τα έργα του ως Soloύp, κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Κέδρος το 2014 και έγινε όχι μόνο μια μεγάλη εκδοτική επιτυχία, αλλά και η έκθεση των σχεδίων του στο Μουσείο Μπενάκη γνώρισε επίσης μεγάλη απήχηση. Και μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες, αλλά και στα τουρκικά. Το ίδιο επιτυχή ήταν και τα επόμενα έργα του Soloύp, όπως το "21 - Η μάχη της πλατείας" και ο "Συλλέκτης" (και τα δύο από τις εκδόσεις Ίκαρος), ενώ τώρα ο διακεκριμένος σχεδιαστής ετοιμάζει σε graphic novel ένα εμβληματικό έργο της ελληνικής λογοτεχνίας, τον "Ζορμπά" του Καζαντζάκη, που θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Διόπτρα. Ο Αντώνης Νικολόπουλος, ως πολιτικός γελοιογράφος και δημιουργός κόμικς, έχει εκδώσει πολλά βιβλία κι έχει συνεργαστεί με εφημερίδες και περιοδικά (τώρα στο "Ποντίκι"). Είναι διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αιγαίου και μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας του ίδιου πανεπιστημίου. Έχει κάνει πολλές εκθέσεις έργων του και, μεταξύ άλλων, διδάσκει γελοιογραφία και κόμικς στο πρόγραμμα e-learning του ΕΚΠΑ. -Ας ξεκινήσουμε από το "Αϊβαλί", που διαγράφει πλέον διεθνή πορεία. Πώς θα μας περιγράφατε τη δημιουργία του αλλά και την πορεία του; Το "Αϊβαλί" σίγουρα κατέχει μια κομβική θέση στη μέχρι σήμερα δουλειά μου. Καθόλου τυχαία, προέκυψε μετά την ολοκλήρωση της διδακτορικής μου διατριβής που αφορά τη σημειολογία και την ιστορία των κόμικς. Τα όσα μελέτησα εκείνη την περίοδο τα εφάρμοσα με τον έναν ή τον άλλο τρόπο στο συγκεκριμένο graphic novel και έχω την αίσθηση πως τα περισσότερα πειραματάκια που τόλμησα μου βγήκαν. Αυτό αποτυπώθηκε στη συνέχεια από την αυθόρμητη ανταπόκριση και την αγάπη των αναγνωστών του, τόσο στην Ελλάδα όσο και στις γλώσσες που έχει μέχρι σήμερα μεταφραστεί. Καθόρισε, έτσι, σε μεγάλο βαθμό τον τρόπο που προσεγγίζω από τότε αυτή την υβριδική αφήγηση Λόγου και Εικόνας. Κάτι που νομίζω γίνεται αντιληπτό στη δομή των σεναρίων αλλά και στον τρόπο χρήσης των εικόνων στα graphic novels που ακολούθησαν, όπως ο "Συλλέκτης, το "21 - Η μάχη της πλατείας" (και τα δύο από τις εκδόσεις Ίκαρος) και σύντομα και ο "Ζορμπάς" (εκδόσεις Διόπτρα). -Πέρα από την υπόθεση, αυτό που είναι εμφανές και προσδίδει ένα σφιχτό περιεχόμενο στην αφήγηση είναι τα πραγματολογικά στοιχεία. Από πού και πώς τα αντλήσατε; Kαθένα από τα graphic novels που σας ανέφερα κρύβει πράγματι από πίσω του πολλά χρόνια δουλειάς κι έρευνας, κυρίως σε δύο βασικές κατευθύνσεις. Από τη μια με την αναζήτηση της "εικόνας" της εποχής στην οποία διαδραματίζονται (για παράδειγμα, ψάχνοντας υλικό για να αποδοθούν σχεδιαστικά κτίρια, αντικείμενα, ρούχα κ.λπ.) και από την άλλη με την κατανόηση του γενικότερου ιστορικού πλαισίου τους, μέσω της ανάγνωσης σχετικών ιστορικών μελετών. Κάτι τέτοιο μεταφράζεται σε πολλά χρόνια ουσιαστικής έρευνας σε φωτογραφικά αρχεία, ιδρύματα, συλλογές, βιβλιοθήκες κ.λπ., αλλά και μια σε βάθος μελέτη των όσων έχουν γραφτεί σχετικά με το θέμα: προσωπικές μαρτυρίες, επιστημονικές εργασίες, λογοτεχνικά έργα και ανάλογα αναγνώσματα. Χρειάζεται, έτσι, ικανό βάθος χρόνου όχι μόνο για το καθαρά τεχνικό, σχεδιαστικό κομμάτι, που έτσι κι αλλιώς είναι απαιτητικό, αλλά και κυρίως για να ωριμάσει η σκέψη για τα όσα θέλεις να γράψεις. Να "καθίσουν" τα γεγονότα στο μυαλό σου και να μην παρασυρθείς από πρόσκαιρες εντυπώσεις που προκύπτουν αναγκαστικά όταν έρχεσαι αντιμέτωπος με κάτι που δεν γνώριζες μέχρι τότε ή και κάποιες ιδεολογικά φορτισμένες ματιές. Το να "πλακώσεις", για παράδειγμα, ένα τέτοιο ιστορικό graphic novel να το βγάλεις μέσα σε έναν χρόνο και να παραθέσεις 10-20 βιβλία στο τέλος ως βιβλιογραφία νομίζω πως δεν είναι αρκετό. Και σίγουρα δεν είναι αρκετό για την προσέγγιση στα δικά μου βιβλία. -Το "Αϊβαλί" εκδόθηκε και στα τουρκικά (από τις εκδόσεις Istos). Τι έχετε εισπράξει από την τουρκική πλευρά για το βιβλίο σας; Νομίζω πως η αντίδραση –τουλάχιστον αυτή που είδα στις τρεις παρουσιάσεις του στην Τουρκία– ήταν το ίδιο συγκινητική, αν όχι και μεγαλύτερη, από εκείνη που συναντάει στην Ελλάδα. Καταλαβαίνετε, λοιπόν, τη φόρτιση. Χαρακτηριστικό είναι πως και στις παρουσιάσεις του βιβλίου σε άλλες χώρες και γλώσσες (αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά) σχεδόν πάντα βρίσκεται και κάποιος στο ακροατήριο να έχει φέρει μαζί του την τουρκική μετάφραση για υπογραφή. - Στο δεύτερο ιστορικό βιβλίο σας, "21 - Η μάχη της πλατείας" (εκδόσεις Ίκαρος) συνδέσατε πολλά και διαφορετικά στοιχεία σε μια αφήγηση. Πώς το σκεφτήκατε αυτό; Το "21- Η μάχη της πλατείας" έχει πολλές πρωτοτυπίες. Πέρα από το ότι είναι το μεγαλύτερο σε έκταση σελίδων ελληνικό κόμικς –και με αφορμή αυτό έχουν γίνει αντίστοιχα οι μεγαλύτερες σε διάρκεια εκθέσεις κόμικς στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο και στο μουσείο Teriade στη Λέσβο–, έχει να επιδείξει πολλές άλλες παράλληλες σημαντικές δράσεις και χρήσεις: Ένα ντοκιμαντέρ αποτύπωσης making of, ένα εργαστηριακό τρίτομο e-book 850 σελίδων, εργαστήρια και masterclass σεναρίου, μια διημερίδα, πρακτικά. Όλα αυτά δεν θα γίνονταν αν δεν δίναμε ιδιαίτερη βαρύτητα στην έρευνα και τη μελέτη που σας περιέγραψα προηγουμένως. Και ήμουν τυχερός γιατί σε αυτό το βιβλίο συνεργαστήκαμε στενά με τρεις ερευνήτριες του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου, τις Νατάσσα Καστρίτη, Παναγιώτα Παναρίτη και Ρεγγίνα Κατσιμάρδου, όπως και με την καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αιγαίου (ΤΠΤΕ), Εύη Σαμπανίκου, για την ανάπτυξη όλων των παραπάνω μέσω του προγράμματος του ΕΛΙΔΕΚ. Νομίζω πως δεν υπάρχει μέχρι σήμερα αρτιότερος συνδυασμός επιστημονικής έρευνας και έντεχνης αφήγησης στα κόμικς, και μάλιστα για ένα τόσο δύσκολο θέμα που αφορά το κυρίαρχο εθνικό αφήγημα. - Και για τα δύο σας αυτά βιβλία ποια ήταν η βάση της αφήγησής σας; Ο άνθρωπος ή η ιστορία; Σε τι δώσατε έμφαση; Στον άνθρωπο μέσα στα γεγονότα της ιστορίας. Στον ανθρώπινο πόνο και στο υποκειμενικό συναίσθημα της απώλειας αλλά και την ανάγκη της επιβίωσης. -Το άλλο βιβλίο σας, "Ο συλλέκτης" (επίσης από τις εκδόσεις Ίκαρος) έχει θέμα τα παιδιά χωρισμένων γονέων. Τι σας ώθησε να ασχοληθείτε με αυτό το θέμα; Συνήθως αναφερόμαστε στις ιστορίες του παρελθόντος για να μιλήσουμε για τα δικά μας προβλήματα και τη δική μας εποχή. Όταν όμως ένα πρόβλημα είναι τόσο σύγχρονο, όπως ο πόλεμος που βρίσκεται σε εξέλιξη σε πάρα πολλά σημερινά ζευγάρια με θύματα τα παιδιά τους, πώς να μιλήσει αλλιώς γι’ αυτό χωρίς να κοιτάξεις κατάματα το πρόβλημα; Νομίζω πως ο "Συλλέκτης", παρότι δεν καταπιάνεται με ένα ιστορικό θέμα όπως τα άλλα δύο, είναι το πλέον δυνατό μου βιβλίο. Τόσο λόγω της αφήγησης, που χρησιμοποιεί μια ιδιαίτερα απαιτητική σπονδυλωτή και πολυ-πρισματική εξέλιξη, όσο και λόγω της ανίχνευσης του βάθους των συναισθημάτων. Αν και τα άλλα "ιστορικά" graphic novels μου έχουν μεγαλύτερη απήχηση, o "Συλλέκτης" νομίζω πως είναι εκείνο που κερδίζει αβίαστα μια πιο προσωπική σχέση με τους αναγνώστες, συγκινώντας τους άμεσα και για διαφορετικούς λόγους τον καθένα. -Πώς επιλέξατε για το επόμενο graphic novel σας τον "Ζορμπά" του Καζαντζάκη; Η ιδέα της μεταφοράς του Καζαντζάκη σε κόμικς υπήρξε πρόταση των εκδόσεων Διόπτρα, που έχουν πλέον και τα δικαιώματα για όλο το έργο του μεγάλου συγγραφέα. Γενικότερα, είμαι επιφυλακτικός με τις μεταφορές λογοτεχνικών έργων σε κόμικς. Όμως ο Καζαντζάκης, καθώς έχω διαβάσει τα περισσότερα βιβλία του στα νιάτα μου, με έχει επηρεάσει πολύ. Όσο τον δουλεύω, τόσο βρίσκω τα χνάρια του σε κάποιες σκέψεις μου. Το θεωρώ, έτσι, μεγάλη πρόκληση γενικότερα, όχι μόνο να καταπιαστείς με ένα τόσο σημαντικό έργο όπως ο "Ζορμπάς", αλλά και ευκαιρία να αναζητήσεις έναν διαφορετικό, σύγχρονο τρόπο επαναφήγησής του. Έχω τεράστια αγωνία γι’ αυτό. Για το πώς δηλαδή μπορείς να μείνεις κοντά στο πνεύμα και τα κείμενα του Καζαντζάκη, μέσα όμως από μιαν άλλη υβριδική αφήγηση Λόγου και Εικόνας όπως είναι τα κόμικς, αποφεύγοντας τα κλισέ που κουβαλάει ένα τόσο διάσημο έργο και διατηρώντας ταυτόχρονα ένα τέτοιο απαιτητικό ανάγνωσμα κοντά στον σημερινό αναγνώστη. -Στη χώρα μας δεν έχουμε μεγάλη παράδοση σε εκδόσεις κόμικς. Εσείς τι αντιμετωπίσατε; Πώς θεωρείτε ότι εξελίσσεται αυτή η αγορά; Όταν ξεκινούσα στα τέλη του ’80, αν και υπήρχε μια επαναστατική εμφάνιση των ενήλικων "διαφορετικών" κόμικς, κυρίως χάρη στη "Βαβέλ" και τα άλλα ειδικά περιοδικά κόμικς, η παραγωγή και η ποιότητα δεν συγκρίνεται με τη σημερινή. Στις μέρες μας στην Ελλάδα έχουμε πλέον μια αξιολογότατη παραγωγή κόμικς και δημιουργούς που ανεβάζουν με τις δουλειές τους διαρκώς τον πήχη, τόσο σε ενδιαφέρουσες αφηγήσεις όσο και σε σχεδιαστική αρτιότητα. Πηγή

Λογοκρισία του Facebook σε αντιφασιστικό σκίτσο Τι το «επικίνδυνο» μπορεί να κρύβει ένα σκίτσο από το «Αϊβαλί» στο Facebook; Και ποιοι είναι τελικά εκείνοι που «τρομοκρατούνται»; Η «επικίνδυνη» απειλή λοιπόν υπήρξε η εξής: Την ημέρα μνήμης για τα θύματα του ολοκαυτώματος (27 Ιανουαρίου) ανέβασα στη σελίδα μου στο FB, ως ελάχιστη συνεισφορά σε αυτό, ένα δισέλιδο από τη γαλλική μετάφραση του graphic novel «Αϊβαλί». Το σκίτσο κάνει μια τριπλή αναφορά στην πύλη του Άουσβιτς, τα συρματοπλέγματα του Γκουαντάναμο και στην αντιπολεμική χαλκογραφία του Francisco Goya: «Grande hazaña! Con muertos!» («Σπουδαίο κατόρθωμα! Με νεκρούς!»). Η δική μου ανάρτηση είχε ως τίτλο «Στο δρόμο για τα ολοκαυτώματα» και υπήρχε και η μετάφραση μιας λεζάντας απ’ το κόμικς: «Πάντα οι άνθρωποι κρύβονταν πίσω από αυτή τη δικαιολογία: ΟΙ ΑΛΛΟΙ». Ποια είναι λοιπόν η απειλή για τα ψαλίδια του FB; Είναι ο δημιουργός (ή και ο… ζωγράφος) ενός τέτοιου σκίτσου «επικίνδυνο άτομο»; Το να μιλάς για τα θύματα του φασισμού, για την ξενοφοβία και τη μισαλλοδοξία συνδέεται με οποιονδήποτε τρόπο με κάποια «επικίνδυνη οργάνωση»; Γατί προτρέχουν πάντα (και) στο FB να προλάβουν το «κακό» που έρχεται σε οποιαδήποτε αντιφασιστική αντίδραση με σκοπό να προστατέψουν εκείνους που θέλουν «να νιώθουν ασφαλείς και να εισπράττουν τον σεβασμό»; Ενδεικτική της δυσανεξίας κάποιου «θιγμένου» επισκέπτη υπήρξε το σχόλιο: «Χασάπης ο σκιτσογράφος εμπνέεται με τις κομμένες σάρκες». Κι έτσι απλά, από «Χασάπης» ο σκιτσογράφος (προφανώς και ο ζωγράφος Γκόγια) με ένα σκίτσο που σχολιάζει για εκείνους που σφάζουν ανθρώπους στα ολοκαυτώματα, βρέθηκε σφαγμένο το σκιτσάκι απ’ το «Αϊβαλί». Μια ακόμα περίπτωση «δημοκρατικής ευθιξίας» από το FB. Έτσι για να μην έχουμε και πολλές αυταπάτες μέχρι πού φτάνουν τα όρια της δημοκρατίας και η ελευθερία του λόγου στα social media. Αυτοί έχουν το καρπούζι, αυτοί και το μαχαίρι. Πηγή Το θέμα υπάρχει και εδώ.

Η ελληνική ιστορία μέσα από το graphic novel του Soloúp Πέγκυ Κεκέ Πηγή: elculture.gr Σημαιάκια, παρελάσεις, σχολικές γιορτές, τραγούδια και ποιήματα· σε τέτοιο κλίμα κυμαίνεται η καθημερινότητα του ελληνικού λαού δύο φορές τον χρόνο, με την μια από αυτές να πλησιάζει. Με τον ερχομό της εθνικής επετείου της 28ης Οκτωβρίου του 1940, μικροί και μεγάλοι έχουν την ευκαιρία να βρεθούν πιο κοντά σε μια πτυχή της ιστορίας του ελληνικού κράτους, σε μια πτυχή δηλαδή της ιστορίας τους, αναπολώντας τα τρανταχτά γεγονότα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά κυρίως δίνοντας έμφαση στον ρόλο που διαδραμάτισε η ίδια η χώρα σε αυτόν. Στο πλαίσιο της εθνικής αφύπνισης και της ενθύμησης της πολιτιστικής κληρονομιάς της ελληνικής πραγματικότητας, βρήκα την ευκαιρία να μιλήσω για ένα έργο το οποίο, με τρόπο ιδιαίτερο και προσιτό, περικλείει όλες αυτές της αξίες και τα ιδανικά που ο ελληνικός λαός με τόσο σθένος προβάλει τις παραμονές των εθνικών επετείων. Ο λόγος γίνεται για το graphic novel του ταλαντούχου πολιτικού γελοιογράφου Soloúp, με το όνομα «21: Η μάχη της πλατείας», μέσα στο οποίο παρουσιάζονται γεγονότα της άλλης μεγάλης εθνικής εορτής, του Αγώνα για την σύσταση του νέου ελληνικού κράτους, του 1821. Λίγα λόγια για τον Soloúp Πηγή: culturenow.gr Ο διακεκριμένος σκιτσογράφος, πολιτικός γελοιογράφος και δημιουργός κόμικς, Αντώνης Νικολόπουλος είναι πλέον περισσότερο γνωστός με το όνομα Soloúp, με το οποίο υπογράφει τα έργα του ήδη από τα φοιτητικά του χρόνια. Με σπουδές στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και αισθητή παρουσία στο Πανεπιστήμιο του Αιγαίου ως διδάκτωρ μα και μεταδιδακτορικός ερευνητής, ο Soloúp μετρά μια σημαντική σειρά από κόμικς και γελοιογραφίες σε γνωστά περιοδικά και εφημερίδες, μα και graphic novels, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγεται και το «Αϊβαλί», ένα μεγάλης εμβέλειας έργο που πραγματεύεται με τον δικό του ιδιαίτερο τρόπο τα γεγονότα της Μικρασιατικής καταστροφής, δημοσιευμένο το 2014 από τις εκδόσεις Κέδρος, και στο οποίο απονέμεται σημαντικός αριθμός βραβείων. Το βασικό στοιχείο των έργων του βασίζεται γύρω από την παρουσίαση της πραγματικότητας μέσω εικόνων, φωτογραφιών και σκίτσων, εντάσσοντάς την σε ένα ευρύτερο πλαίσιο μυθοπλασίας, όπως βλέπουμε στο «Αϊβαλί» (Κέδρος, 2014), στο «Ο Συλλέκτης: Έξι διηγήματα για έναν κακό λύκο» (Ίκαρος, 2018) και στο «21: Η μάχη της πλατείας» (Ίκαρος, 2021). Μερικά ακόμη από τα έργα του είναι: Τα ελληνικά comics (Τόπος, 2012), Βαβέλ, Γαλέρα (κόμικς) κ.ά. «21: Η μάχη της πλατείας» Πηγή: www.kathimerini.gr Πόσα ξέρουν οι Έλληνες για τον Αγώνα του ’21; Πώς οι γνώσεις αυτές θα μεταφερθούν στις επόμενες γενιές και πώς η ελληνική ιστορία θα γίνει πιο προσιτή σε μικρούς και μεγάλους; Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα που έθεσαν τις βάσεις για τη δημιουργία του graphic novel που με τόση επιτυχία εκδόθηκε από τις εκδόσεις Ίκαρος το 2021, στα πλαίσια των διακοσίων χρόνων από την ελληνική επανάσταση. Η ιδέα έπεσε στο τραπέζι ήδη από το 2017 οπότε και ξεκίνησαν οι διεργασίες για το σημαντικό αυτό έργο, το οποίο πήρε τεράστιες διαστάσεις. Μέσα από διεξοδικές έρευνες, σε ένα πεδίο αχανές, μέσα από αφηγήσεις ανθρώπων που έζησαν την επανάσταση και άλλων που την μελέτησαν με προσοχή, μέσα από ομιλίες, εικόνες και κάθε είδους πηγή που είναι προσιτή, ο Soloúp με την σημαντική βοήθεια των συνεργατών του, φρόντισαν να μη λείψει κανείς από το βιβλίο· ήρωες, αντιήρωες, φιλέλληνες και οπλαρχηγοί, Φαναριώτες, κοτζαμπάσηδες, Έλληνες, Τούρκοι και όσοι άλλοι πήραν μέρος στα γεγονότα, απλώνονται στις σελίδες αυτού του graphic novel και παρουσιάζουν την ιστορία με μια αλλιώτικη μορφή. Πηγή: elculture.gr Σκοπός των δημιουργών ήταν να γίνει μια άρρηκτη σύνδεση του παρόντος με το παρελθόν, να μπορέσει κανείς να δει τα γεγονότα υπό το πρίσμα του σήμερα ώστε να αποκτήσει μια πιο σφαιρική άποψη για την ιστορία. Για το λόγο αυτό, η αφήγηση ξεκινά σε παροντικό χρόνο, στην πλατεία μπροστά από το άγαλμα του Κολοκοτρώνη, από έναν γέρο άστεγο ο οποίος μιλά για τα γεγονότα του 1821, και με αποδέκτη ένα νεαρό κορίτσι, στα μάτια του οποίου ζωντανεύουν οι μορφές, οι μάχες και τα γεγονότα. Το βιβλίο χωρίζεται σε 21 κεφάλαια, τα οποία εντάσσονται σε 5 ευρύτερες κατηγορίες (Πλατεία, Χατζάρια, Σεργούνι, Ήρωες, Γκιλοτίνα), ενώ στο παράρτημά του μπορεί κανείς να βρει τη διαδικασία εκπόνησης του έργου, τη σκέψη γύρω από τη δημιουργία του, καθώς και σημαντικά στοιχεία για κάθε μια από τις ιστορίες που συμπεριλαμβάνονται. Έχοντας τεθεί υπό την αιγίδα του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου, μα και με την αμέριστη υποστήριξη του Ελληνικού Ιδρύματος Έρευνας και Καινοτομίας και τη συμβολή του Πανεπιστημίου του Αιγαίου, πρόκειται για ένα graphic novel πολλά υποσχόμενο και δικαίως διαδεδομένο. «Ιστορίες πολλών ανθρώπων, η Ιστορία μας.» (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου) Πηγή: www.kathimerini.gr Η ανδρεία και η ρωμιοσύνη των Ελλήνων προβάλλεται με κάθε ευκαιρία από τον λαό, με κύριους φορείς τις εθνικές μας επετείους· οι δυο αυτές ημερομηνίες (25 Μαρτίου 1821 και 28 Οκτωβρίου 1940) είναι χαραγμένες στην ψυχή και στο μυαλό κάθε ανθρώπου ήδη από την νηπιακή μας ηλικία. Ωστόσο, σε τελική ανάλυση, είναι χρέος μας ως άνθρωποι να κάνουμε ένα βήμα πίσω προκειμένου να δούμε τα πράγματα με σφαιρικότητα και αμεροληψία, λαμβάνοντας υπόψη μια μαζική μορφή της ιστορίας, ένα διευρυμένο όλον και όχι τα μερικά και συχνά διαδεδομένα μέρη. Η ιστορία μας, ή μάλλον καλύτερα η ιστορία ολόκληρου του κόσμου, είναι μια συνέπεια συλλογικής προσπάθειας, σειρές από γεγονότα, αμέτρητοι άνθρωποι, μάχες, τραγούδια και πολιτισμοί, στο πέρασμα των χρόνων συναντιούνται και μπερδεύονται. Το να περιορίσει λοιπόν κανείς την ιστορία σε μια μόνο πλευρά της μπορεί μονάχα να τη φθείρει και να την υπονομεύσει, άλλωστε δεν πρέπει να ξεχνάμε πως «Ιστορίες πολλών ανθρώπων είναι η Ιστορία μας». Πηγή

Κόμικς για τη Μικρασιατική Καταστροφή Απόσπασμα από το «Αϊβαλί» του Soloup Γιάννης Αντωνόπουλος (John Antono) Εκατό χρόνια μετά το τραγικό 1922, η μικρασιατική εκστρατεία, ο ξεριζωμός και ο Γολγοθάς της προσφυγιάς ξαναζωντανεύουν μέσα από πέντε αξιόλογα ιστορικά κόμικς. Ένας αιώνας συμπληρώθηκε από τη Μικρασιατική Καταστροφή – όπως ονομάστηκε η κορύφωση των κεμαλικών διωγμών και το ξερίζωμα του χριστιανικού πληθυσμού της Μικράς Ασίας, του Πόντου και της Ανατολικής Θράκης, μετά την κατάρρευση του μικρασιατικού μετώπου. Ένα τραύμα χαραγμένο στο συλλογικό ασυνείδητο, με την εικόνα της φλεγόμενης Σμύρνης να συμβολίζει όσο καμία άλλη τον ενταφιασμό του ελληνικού μεγαλοϊδεατισμού. Μακριά από εθνικιστικές μονομέρειες, η αφορμή 100 χρόνων από την καταστροφή του μικρασιατικού ελληνισμού προσφέρεται για μελέτη και αναστοχασμό: στοιχεία απαραίτητα για την καλλιέργεια ιστορικής συνείδησης, που παραμένει το ζητούμενο σε μια εποχή όπου ο φανατισμός συνυπάρχει με (και τροφοδοτείται από) την αφασία ενός άχρωμου, λοβοτομημένου παρόντος. Ως ελάχιστη συμβολή προς αυτή την κατεύθυνση προτείνουμε πέντε αξιόλογες ελληνικές εκδόσεις οι οποίες αφηγούνται με τη γλώσσα των κόμικς τα γεγονότα της εποχής εκείνης. «Αϊβαλί» (εκδ. Κέδρος) Το «Αϊβαλί» του Soloup έχει γράψει τη δική του εκδοτική ιστορία. Πολυβραβευμένο και πολυμεταφρασμένο, το μνημειώδες γκράφικ νόβελ 440 σελίδων μάς μιλάει για το δράμα και την αξιοπρέπεια των απλών ανθρώπων στη δίνη του 1922, για την ανθρώπινη περιπέτεια στα άγρια κύματα της ιστορίας. Ο Soloup ταξιδεύει από τη Μυτιλήνη στο Αϊβαλί. Συναντάει ανθρώπους της «άλλης πλευράς». Ξεψαχνίζει ιστορικά αρχεία. Και αφήνει τέσσερις Αϊβαλιώτες, τρεις Ελληνες κι έναν Τούρκο, να αφηγηθούν την ιστορία τους: τον Φώτη Κόντογλου, τον Ηλία Βενέζη, την Αγάπη Βενέζη-Μολυβιάτη και τον Αχμέτ Γιορουλμάζ. Μέσω αυτών, μας ξανασυστήνει την Ανατολή: την «καθ’ ημάς», αλλά και των «άλλων». Τη Μικρασία των αρχαίων, βυζαντινών και νεότερων λογίων Ελλήνων που περήφανα έφεραν στην κουλτούρα τους οι πρόσφυγες του ’22, αλλά και την πατρίδα των τόσο άγνωστων και τόσο οικείων μας γειτόνων, με τους οποίους τόσες οδυνηρές μνήμες μας χωρίζουν, αλλά και τόσοι αιώνες συνύπαρξης μας ενώνουν. «1922 - Το τέλος ενός ονείρου» (εκδ. Ίκαρος) Ως συνέχεια του βιβλίου «Οι όμηροι του Γκαίρλιτς», το κόμικς του Θανάση Πέτρου ακολουθεί κάποιους από τους ήρωες στην πορεία προς τη Μικρασιατική Καταστροφή. Πρόκειται για την πιο αριστοτεχνικά αποδοσμένη σύνοψη των δύο χρόνων στρατιωτικών επιχειρήσεων που προηγήθηκαν της εισόδου των κεμαλικών στρατευμάτων στη Σμύρνη. Καρέ από το «1922» του Θανάση Πέτρου Κεντρικός πρωταγωνιστής, ο Σμυρνιός Γιώργης Αμπατζής που, μετά την επάνοδό του από το Γκέρλιτς της Γερμανίας, κατατάχτηκε στον ελληνικό στρατό. Τον συναντάμε τον Αύγουστο του 1920, δεύτερο χρόνο μετά την έναρξη της ελληνικής κατοχής της ζώνης της Σμύρνης, να προελαύνει προς Ανατολάς με τον λόχο του, διασχίζοντας την Αλμυρά Ερημο. Μέσα από τη βασανιστική αυτή πορεία, που ξεκίνησε για την αντιμετώπιση των ανταρτών του Κεμάλ, παρακολουθούμε την καθημερινότητα των Ελλήνων στρατιωτών. Μια καθημερινότητα γεμάτη κακουχίες, στερήσεις, αιφνιδιαστικές επιθέσεις, πολύνεκρες μάχες και ελάχιστες στιγμές ψυχαγωγίας. Ο διχασμός ανάμεσα στους στρατιώτες είναι κυρίαρχος, ενώ οι πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα (π.χ. ήττα Βενιζέλου στις εκλογές της 1ης/14ης Νοεμβρίου 1920, δημοψήφισμα για την επιστροφή του βασιλιά) εντείνουν την αποσάθρωση του στρατεύματος. Τα αλλοπρόσαλλα και χιμαιρικά σχέδια που εκπόνησε η αντιβενιζελική κυβέρνηση οδηγούν σε στασιμότητα. Ειδικά μετά την αποτυχία της εκστρατείας προς την Αγκυρα, το καλοκαίρι του 1921, το ηθικό των φαντάρων κάμπτεται. Ο Πέτρου δεν... χαρίζει κάστανα στην ελληνική πλευρά: τα έκτροπα Ελλήνων στρατιωτών σε βάρος του άμαχου τουρκικού πληθυσμού (σφαγές, τρομοκρατία, βιασμοί) είναι διάχυτα στην αφήγηση, ενώ από την άλλη δεν λείπουν στιγμές πονοψυχίας προς τον πληγωμένο αντίπαλο. Το «Τέλος ενός ονείρου» ολοκληρώνεται με τη μεγάλη τουρκική αντεπίθεση της 13ης/26ης Αυγούστου 1922, τη διάλυση του μετώπου Εσκί Σεχίρ - Αφιόν Καραχισάρ, την άτακτη υποχώρηση του ελληνικού στρατού και την πανικόβλητη μαζική φυγή των αγροτικών ελληνικών πληθυσμών από την ενδοχώρα της Μικράς Ασίας προς τη Σμύρνη. «1923 - Εχθρική πατρίδα» (εκδ. Ικαρος) …και από τη γενική υποχώρηση πριν από την καταστροφή, μεταφερόμαστε στον Πειραιά και στα περίχωρά του, τον Σεπτέμβρη του ’22, αμέσως μετά την καταστροφή. Η ίδια η καταστροφή είναι αποτυπωμένη στις συνέπειές της: στο χάος που έχει φτάσει στην Ελλάδα σαν ωστικό κύμα. Στα αντίσκηνα που έχουν καταλάβει κάθε πεζοδρόμιο, κάθε πλατεία, κάθε δημόσιο χώρο. Στα μάτια των εξαθλιωμένων προσφύγων που κατακλύζουν τη νέα, αφιλόξενη πατρίδα. Απόσπασμα από το «1923» του Θανάση Πέτρου Από τα «εξωτικά» τοπία της Ανατολίας με τα τζαμιά, τις παλαιοχριστιανικές εκκλησίες και τα σπαράγματα αρχαίων ναών, ο Θ. Πέτρου μάς πάει στα πρόχειρα παραπήγματα και τους μαχαλάδες που στήνονται όπως-όπως για να στεγάσουν χιλιάδες ανθρώπους. Η αντιμετώπιση από τους ντόπιους, τους «παλαιοελλαδίτες», είναι στις περισσότερες περιπτώσεις υποτιμητική έως εχθρική. Κάποιοι πρόσφυγες, για να επιβιώσουν, κάνουν μεροκάματα μεταφέροντας κάρβουνο. Μια νεαρή προσφύγισσα εξαναγκάζεται σε πορνεία. Εν τω μεταξύ, ο εξανθηματικός τύφος θερίζει. Στο φόντο όλων αυτών, ο αναβρασμός της επαναστατικής κυβέρνησης Πλαστήρα, η ανακήρυξη της Αβασίλευτης, τα γεμάτα ένταση συλλαλητήρια. «Μανώλης» (εκδ. Μικρός Ήρως) Το παιδικό βίωμα του ξεριζωμού και της προσφυγιάς πραγματεύεται το γκράφικ νόβελ σε σχέδια του Antonin Dubuisson, το οποίο βασίζεται στο μυθιστόρημα του Alain Glykos με τίτλο «Ο Μανώλης απ’ τα Βουρλά». Πρόκειται για την ιστορία του μικρού Μανώλη από τα Βουρλά της Μικράς Ασίας που έχασε βίαια την παιδική του ηλικία όταν οι Τσέτες εισέβαλαν στην περιοχή. Άφησε το πολυπολιτισμικό περιβάλλον στο οποίο μεγάλωσε μέσα σε συνθήκες ολέθρου και αιματοχυσίας, για να ταξιδέψει υπό δυσχερείς συνθήκες σε διάφορα μέρη της Ελλάδας με τελικό προορισμό τη Γαλλία. Ο Alain Glykos επί της ουσίας παραθέτει τις αφηγήσεις του πρόσφυγα πατέρα του, οι οποίες μοιάζουν με τις αφηγήσεις εκατομμυρίων άλλων ανθρώπων που πήραν τον δρόμο της ξενιτιάς: «Όταν μπάρκαρα με τη γιαγιά μου από τη Μικρά Ασία, ο πατέρας μου μάλλον είχε ήδη πεθάνει. Κανείς δεν ήξερε τι είχε απογίνει το πτώμα του. Η θάλασσα ήταν κόκκινη απ’ το αίμα. H μάνα και τ’ αδέρφια μου πήραν άλλο καράβι…». «1922-2022: Ανακαλύπτοντας τα ίχνη ενός ξεριζωμού» (εκδ. Σύγχρονη Εποχή) Απόσπασμα από το «1922-2022: Ανακαλύπτοντας τα ίχνη ενός ξεριζωμού» του Θανάση Καραμπάλιου Αν και δεν πρόκειται αμιγώς για κόμικς, το βιβλίο που επιμελήθηκε η «Διατμηματική Επιτροπή της Κ.Ε. του ΚΚΕ για τις μικρότερες ηλικίες της νεολαίας» χρησιμοποιεί το μέσο και την αισθητική των κόμικς, διά χειρός Θανάση Καραμπάλιου. Εχοντας τη δομή εκπαιδευτικού εγχειριδίου (στα χνάρια της προηγούμενης έκδοσης του 2020, με τίτλο «Κι όμως, κινείται»), απευθύνεται σε παιδιά 10+, διαβάζεται όμως εξίσου ευχάριστα και από ενηλίκους που αναζητούν μια άλλη προσέγγιση της Μικρασιατικής Καταστροφής πέρα από το αμήχανο αστικό αφήγημα. Ο Καραμπάλιος, γνωστός για την προσήλωσή του στην ιστορική ακρίβεια, όπως μας έχει συνηθίσει στη βραβευμένη σειρά «1800», εικονογραφεί την τραγωδία του πολέμου και της προσφυγιάς ως κομμάτι της γενικότερης διεθνούς κατάστασης με το τότε ελληνικό κράτος ως θύτη και ως θύμα στη σκακιέρα των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών. Πηγή

Η Μικρασιατική Καταστροφή μέσα από τα graphic novels - Στο Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών Το Γαλλικό Ινστιτούτο Ελλάδος, στο πλαίσιο του κύκλου εκδηλώσεων «1922 - 2022: Παρακαταθήκες και Μνήμες», διοργανώνει μια βραδιά εξερεύνησης του μείζονος ιστορικού γεγονότος της ελληνικής ιστορίας και του ελληνισμού μέσα από τα graphic novels, με την συμμετοχή των συγγραφέων Allain Glykos και Soloup. Οι δύο δημιουργοί των graphic novels «Μανώλης» και «Αϊβαλί» αντίστοιχα, ξεκινούν στα βιβλία τους από ατομικές ιστορίες για να ξετυλίξουν και να μνημονεύσουν τις ανθρώπινες συνέπειες αυτής της σκοτεινής περιόδου της ευρωπαϊκής ιστορίας, όταν 1,5 εκατομμύριο Οθωμανοί Έλληνες και 500.000 Τούρκοι από την Ελλάδα, έπρεπε να μετακινηθούν από τη μια περιοχή στην άλλη. Ο Allain Glykos, καθηγητής, ερευνητής και συγγραφέας πολλών μυθιστορημάτων, Γάλλος ελληνικής καταγωγής, αφηγείται την ιστορία του πρόσφυγα πατέρα του Μανώλη, ο οποίος διώχθηκε από το χωριό του στην Σμύρνη, σε ηλικία οκτώ ετών. Ο Soloup, Έλληνας σκιτσογράφος, επιχειρεί να κάνει το αντίστροφο ταξίδι σε ενεστώτα χρόνο, από τη Λέσβο στο Αϊβαλί, όπου τα σπίτια που εγκατέλειψαν οι Έλληνες κατοικούνται πια από Τούρκους, που και οι ίδιοι εκδιώχθηκαν από την Κρήτη. Την παρουσίαση και τη συζήτηση με το κοινό θα συντονίσει ο Γιάννης Κουκουλάς, ιστορικός τέχνης με ειδίκευση στην ιστορία των κόμικς, ο οποίος διδάσκει στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας. Allain Glykos Ο Allain Glykos ζει και γράφει στο Μπορντό. Έχει διδάξει φιλοσοφία της επιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Μπορντό. Ειδικεύεται στη σχέση μεταξύ τεχνών και επιστημών και είναι αρχισυντάκτης του Cahiers art et science. Έχει συγγράψει τριάντα περίπου έργα (μυθιστορήματα, ποίηση, διηγήματα, graphic novels). Ανάμεσά τους, τρία είναι αφιερωμένα στον πατέρα του, Μανώλη, έναν Έλληνα από τη Μικρά Ασία, γεννημένο στα Βούρλα το 1915 και θύμα της Μεγάλης Καταστροφής του 1922. Parle-moi de Manolis (μεταφρασμένο στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ωκεανίδα), Manolis de Vourla, μυθιστόρημα για νέους που μεταφέρθηκε σε graphic novel με τον τίτλο Manolis, από τις Editions Cambourakis. Επιπλέον, έχουν γυριστεί δύο ταινίες, Manolis un voyage dans le siècle (ντοκιμαντέρ) και Des lumières, des abîmes aussi (μυθοπλασία). Μια θεατρική διασκευή από τον θίασο Erinna (Παρίσι), μια χορευτική παράσταση από τη σύντροφο Anou Skan (Λυών). Έχει εκδοθεί ένα δεύτερο graphic novel Gilets de sauvetage (Editions Cambourakis) στο οποίο αφηγείται ένα γεγονός που έζησε το 2015 στη Χίο, όπου διέσωσε μετανάστες που έφταναν κατά εκατοντάδες στις παραλίες της ανατολικής ακτής. Με το Égéennes, (Editions Marges en Pages) ο Allain Glykos έγραψε μια δίγλωσση ποιητική συλλογή για τα νησιά του Αιγαίου, χωρίς ποτέ να αναφέρει κανένα από αυτά, σαν να αναζητούσε την ουσία αυτών των κομματιών γης, τη γεωλογία τους, την ιστορία τους, τους κατοίκους τους, αλλά και το δράμα που κάποια από αυτά έχουν βιώσει μέσα από τη μεταναστευτική κρίση. Έγραψε επίσης ένα δίγλωσσο κείμενο που συνοδεύει ένα βιβλίο με φωτογραφίες της Maddalena Rodriguez-Antoniotti, Terres de Crete, το οποίο εκδόθηκε από τον εκδοτικό οίκο Eoliennes. Όλα αυτά τα έργα δείχνουν, πέρα από την ιστορία του πατέρα του, το δέσιμο του Allain Glykos με την πατρίδα του, στην οποία επιστρέφει τακτικά ώστε να γεννηθεί την επιθυμία του για συγγραφή. Τα γραπτά αυτά συνέβαλαν στο να χαρακτηριστεί ως γαλλόφωνος Έλληνας συγγραφέας. Τον απασχολεί γενικά το πρόβλημα της διαπολιτισμικότητας και ο πιθανός διάλογος μεταξύ των πολιτισμών: είτε πρόκειται για την τέχνη και την επιστήμη, είτε για την Ελλάδα και τη Γαλλία, είτε για την Ελλάδα και την Τουρκία. Πιστεύει ότι αυτού του είδους η προσέγγιση και ο προβληματισμός μπορούν μόνο να συμβάλουν στην ενίσχυση των δεσμών μεταξύ των λαών μιας ακόμη εύθραυστης Ευρώπης. Το 2021 δημοσίευσε τον πρώτο τόμο ενός graphic novel, Le regard crétois, με θέμα τη ζωή του Καζαντζάκη, στο οποίο συνδιαλέγεται με τον μεγάλο Κρητικό συγγραφέα. Το 2022 δημοσιεύτηκε ο 2ος τόμος, La rumeur du monde. Παράλληλα με αυτά τα γραπτά, ο Allain Glykos έχει δημοσιεύσει μια σειρά από μυθιστορήματα και ιστορίες με θέμα την οικογένεια. Πρόσφατα, το έργο του, Poétique de famille, διασκευάστηκε για το θέατρο, από τον θίασο Iqonapia και θα παρουσιαστεί στην Αβινιόν το 2023. SOLOUP Ο Soloúp είναι πολιτικός γελοιογράφος (Το Ποντίκι, περιοδικό δρόμου Σχεδία, παλαιότερα Το Βήμα, Goal news, κ.ά.) και δημιουργός κόμικς (Βαβέλ, Γαλέρα, κ.ά.). Έχει σπουδάσει Πολιτικές Επιστήμες στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, είναι διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αιγαίου και μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας του ίδιου πανεπιστημίου. Η εργασία του Τα ελληνικά comics (Τόπος, 2012) επικεντρώνεται στην έρευνα και στη μελέτη της Ένατης Τέχνης στην Ελλάδα. Διδάσκει γελοιογραφία και κόμικς στο πρόγραμμα e-learning του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Μέχρι σήμερα, έχει κυκλοφορήσει 14 συλλογές με γελοιογραφίες και κόμικς και τα graphic novels Αϊβαλί (Κέδρος, 2014), Ο Συλλέκτης: Έξι διηγήματα για έναν κακό λύκο (Ίκαρος, 2018) και 21: H μάχη της πλατείας (Ίκαρος, 2021), το τελευταίο με την υποστήριξη του ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ. και σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Με αφορμή τα graphic novels Αϊβαλί και Συλλέκτης έχουν πραγματοποιηθεί δύο μεγάλες εκθέσεις στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς (το 2015 και το 2019, αντίστοιχα), ενώ το graphic novel 21: Η μάχη της πλατείας αποτέλεσε την αφορμή για τη μεγαλύτερη σε χρονική διάρκεια έκθεση κόμικς μέχρι σήμερα στην Ελλάδα (2021-2022) και μάλιστα διπλή, στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο (μέγαρο Παλαιάς Βουλής) και, παράλληλα, στο Μουσείο Teriade στη Λέσβο. Δουλειά του έχει παρουσιαστεί στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ. Info Η Μικρασιατική Καταστροφή μέσα από τα graphic novels Τετάρτη 5 Οκτωβρίου 2022, στις 20.00 Auditorium Theo Angelopoulos του Γαλλικού Ινστιτούτου, Σίνα 31 Είσοδος ελεύθερη. Ταυτόχρονη μετάφραση Απευθείας μετάδοση της εκδήλωσης μέσω του ifg.gr Οι μεταδόσεις πραγματοποιούνται στο πλαίσιο της συνεργασίας του Γαλλικού Ινστιτούτου Ελλάδος με την υπηρεσία ΔΙΑΥΛΟΣ του ΕΔΥΤΕ. Πηγή

Ιταλοί και Έλληνες καλλιτέχνες στη Δράμα Γιάννης Κουκουλάς Το 3ο Drama Comics Festival μετά από απουσία δύο ετών ξεκινά σήμερα στη Δράμα με ένα πλούσιο πρόγραμμα και τέσσερις σημαντικές εκθέσεις Ιταλών και Ελλήνων δημιουργών. Πριν δύο εβδομάδες γράφαμε για το σπουδαίο φεστιβάλ Cretan Comics Con στο Ηράκλειο της Κρήτης. Λίγο νωρίτερα δεν μπορούσαμε να κρύψουμε τη χαρά μας για το LA Comics Festival στη Λάρισα. Ήδη ανακοινώθηκε για τον Σεπτέμβριο το φεστιβάλ Chaniartoon στα Χανιά, ενώ για αργά το φθινόπωρο ετοιμάζεται το Comicsville στο Κιλκίς. Ενα ένα τα φεστιβάλ μακριά από τα κέντρα της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης επιστρέφουν. Και σήμερα ξεκινά το ιδιαίτερο και ξεχωριστό Drama Comics στη Δράμα, το οποίο θα διαρκέσει μια ολόκληρη εβδομάδα! Τη διοργάνωση του Φεστιβάλ υπογράφει η ομάδα Λευκός Χώρος (Γιάννης Μιχαηλίδης, Ανθή Σαμαρτζίδου, Τανό, Γιώργος Τζάτζιος) με τη στήριξη του Ιταλικού Μορφωτικού Ινστιτούτου Αθηνών, τον Πολιτιστικό Οργανισμό του Διεθνούς Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού μήκους της Δράμας και την Αμκε «Κύκλωψ», η οποία και παραχώρησε την πρόσφατα ανακαινισμένη Καπναποθήκη Αναστασιάδη. Στον πολιτιστικό αυτόν χώρο που αποτελεί μέρος του παλαιότερου οικιστικού συγκροτήματος στο υπέροχο πάρκο των πηγών της Αγίας Βαρβάρας θα φιλοξενηθούν τέσσερις εκθέσεις Ιταλών και Ελλήνων δημιουργών. Vittorio Giardino Τα χρώματα της θάλασσας Από τους σημαντικότερους σύγχρονους Ευρωπαίους δημιουργούς, ο Vittorio Giardino έχει υπογράψει μια σειρά από επιτυχημένα και βραβευμένα κόμικς εκ των οποίων αρκετά έχουν κυκλοφορήσει και στη χώρα μας με πιο πρόσφατο το «No Pasaran!» (βλ. προηγούμενη σελίδα). Από τις πιο γνωστές δουλειές του είναι η σειρά με τον ιδιωτικό ντετέκτιβ Sam Pezzo, η βραβευμένη στην Ανγκουλέμ σειρά «Jonas Fink», η «Ουγγρική Ραψωδία», η ερωτική-ψυχαναλυτική σειρά «Little Ego» ως ενήλικη παρωδία του εμβληματικού «Little Nemo in Slumberland» του Winsor McCay κ.ά. Η έκθεσή του στη Δράμα είναι εμπνευσμένη από την Ελλάδα. Francesca Ghermandi Οι κούκλες προσγειώθηκαν Από τη δεκαετία του 1980 κιόλας, η Francesca Ghermandi είδε τα έργα της, κόμικς και εικονογραφήσεις εμπνευσμένες από τον φουτουρισμό με ποπ και ψυχεδελικές πινελιές, να δημοσιεύονται σε πλήθος ιταλικών και γαλλικών εφημερίδων και περιοδικών (Frigidaire, L’Echo des Savanes, Linus, Zero Zero, Il Manifesto, La Repubblica κ.ά.) ενώ εδώ και πάνω από είκοσι χρόνια εικονογραφεί άρθρα του εβδομαδιαίου περιοδικού Internazionale. Εχει βραβευτεί στο φεστιβάλ της Lucca της Ιταλίας, ορισμένα από τα πιο γνωστά έργα της είναι τα «Pasticca», «The Wipeout», «Grenuord», «Cronache dalla Palude», «Le Avventure di Ulisse» κ.ά., ενώ τo 2006 δημιούργησε το σποτ κινουμένου σχεδίου για την Biennale στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας και το 2014 φιλοτέχνησε τα animation διαφημιστικά σποτ για την Toyota. Θανάσης Πέτρου, Πορείες Τακτικά στο Καρέ Καρέ απολαμβάνουμε τα έργα του Θανάση Πέτρου στο «Λεξικό της Κρίσης». Ο Πέτρου, όμως, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια δημιουργεί ακατάπαυστα και κυκλοφορεί τα εξαιρετικά βιβλία του το ένα μετά το άλλο με μοναδική συνέπεια («Οι Ομηροι του Γκαίρλιτς», «1922 - Το Τέλος ενός Ονείρου», «Υπομονή Θέλει», «1923 - Εχθρική Πατρίδα» κ.ά.). Πολυσχιδής προσωπικότητα καθώς έχει σπουδάσει γαλλική φιλολογία και κοινωνιογλωσσολογία, αλλά και μεταφραστής, ερευνητής, μουσικός με προτίμηση στα ρεμπέτικα ακούσματα και καθηγητής κόμικς στον ΑΚΤΟ, ο Θανάσης παρουσιάζει την έκθεση «Πορείες» που συνοψίζει ένα μέρος από τις πολυδαίδαλες αφηγηματικές και σχεδιαστικές διαδρομές του. Soloùp, 1821-1922 Η ιστορία μέσα από τα graphic novels «’21 - H μάχη της πλατείας» και «Αϊβαλί» Για να φιλοτεχνήσει ορισμένα από τα πιο σπουδαία και πολυσυζητημένα μεγάλα έργα κόμικς τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα, έργα που έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες και έχουν παρουσιαστεί σε μουσεία, εκθέσεις, εκδηλώσεις και συνέδρια, ο Soloup έχει μελετήσει όσο λίγοι την ελληνική ιστορία με αφορμή τα βιβλία του «Αϊβαλί» και «’21 - Η μάχη της πλατείας». Ως διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αιγαίου επιπλέον και συγγραφέας της μελέτης «Τα Ελληνικά Κόμικς» έχει μελετήσει την ιστορία, τους μηχανισμούς, τις μεθόδους και τις τεχνικές του μέσου. Συνδυάζοντας τα παραπάνω, η έκθεση που παρουσιάζει στο φεστιβάλ επικεντρώνεται στα έργα του γύρω από την ελληνική ιστορία και αποδεικνύει τις αστείρευτες δυνατότητες των κόμικς να ανοίγουν χαραμάδες στα πιο ερμητικά μέρη. Εκτός από τις εκθέσεις, στους χώρους του κινηματογραφικού φεστιβάλ θα πραγματοποιηθούν ομιλίες, καλλιτεχνικά εργαστήρια, μουσικά events και προβολές ταινιών και ντοκιμαντέρ σχετικών με τα κόμικς, ενώ θα λειτουργεί και βιβλιοπωλείο με νέες και παλαιότερες εκδόσεις. 3o Drama Comics Festival Πότε: Σάββατο 25 Ιουνίου - Σάββατο 2 Ιουλίου Πού: Πολιτιστικό Κέντρο Κύκλωψ, Καπναποθήκη Αναστασιάδη, Δράμα Είσοδος Ελεύθερη Πηγή

Ο Soloup μιλάει για τη νέα επετειακή έκδοση του «Άϊβαλί» – το βραβευμένο graphic novel για τη Μικρασιατική Καταστροφή «Πατρίδα είναι οι παιδικές μας μνήμες. Μυρουδιές, γεύσεις, επέτειοι και γιορτές, ανέκδοτα και παιχνίδια με φίλους, οι πρώτοι μας έρωτες. Η πατρίδα είναι κάτι που αγαπάμε γιατί είμαστε εμείς» Κείμενο: Πέπη Νικολοπούλου Μια σύγχρονη ιστορία για έναν Έλληνα που παίρνει το πλοίο από τη Μυτιλήνη για το Άϊβαλί με πλούσιες διηγήσεις από το παρελθόν, μνήμες, αναμνήσεις νοσταλγικές και άλλες σπαρακτικές, που συνθέτουν ένα μοναδικό μωσαϊκό αφήγησης που εύκολα δεν προσπερνάς. Δύο αδελφές στεριές που τόσα ανάμεσά τους να τους χωρίζουν και άλλα τόσα να γίνονται ένα κοινό πεπρωμένο. Εκεί στα υδάτινα σύνορα, ανάμεσα στη Λέσβο και το Άϊβαλί θα συναντηθούν με μαεστρία από το πενάκι του Soloúp τέσσερις διαφορετικές ιστορίες. Τέσσερις Αιβαλιώτες διηγούνται, τρεις Έλληνες και ένας Τούρκος: Φώτης Κόντογλου, Ηλίας Βενέζης, Αγάπη-Βενέζη-Μολυβιάτη και Αχμέτ Γιορουλμάζ. Άνθρωποι που έζησαν την κόλαση και τον παράδεισο μαζί στο πανέμορφο Μοσχονήσι και στις Κυδωνιές, στην Cunda και στο Ayvalik. «Τέτοια ευφροσύνη αισθάνεται ο άνθρωπος που μπαίνει σε τούτο το μέρος, ώστε αν πει πως ο Παράδεισος δε θα’ ναι ομορφότερος, δε λέγει κανένα ψέμα». Φώτης Κόντογλου Με ζωντάνια, ευαισθησία, και μια βαθιά προσωπική βουτιά στο υποσυνείδητο ο Soloúp παραδίδει ένα επικό graphic novel, το «Άϊβαλί», μια σπουδαία, πολυεπίπεδη ιστορία που όσο και αν φαντάζει περίπλοκη, οι απλές εικόνες του ταλαντούχου Soloup καταφέρνουν να την ξεδιπλώσουν και να μας την παραδώσουν προς απόλαυση. Οι φιγούρες του Soloúp συναντούν τις μαρτυρίες ανθρώπων που έζησαν εκείνες τις άλλοτε ξέγνοιαστες και άλλοτε σπαρακτικές ημέρες μέσα από ένα ταξίδι που ξεκίνησε το 2011, μια πρώτη έκδοση με περισσότερα από 5.000 αντίτυπα, μια μεγάλη έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη το 2015, μεταφράσεις στην τουρκική γλώσσα, ταξίδια στην Αμερική και σε ολόκληρο τον κόσμο για να συναντήσουν και να μιλήσουν με τους απογόνους των τότε ξεριζωμένων, με όσους άκουσαν την ιστορία άλλοτε σαν παραμύθι λίγο πριν τον ύπνο και άλλοτε στα ψιθυριστά σαν εφιάλτης, διάβασαν και μελέτησαν εκείνη τη σκοτεινή περίοδο και σήμερα, επανεκδίδεται σε μια επετειακή, επαυξημένη έκδοση. Ο Soloúp με αυτό το βιβλίο αφηγείται όχι μία αλλά πολλές ιστορίες, ξεδιπλώνοντας το αόρατο νήμα που δένει τις ζωές των ανθρώπων. Μία εξαίρετη σύνθεση λόγου και εικόνας, που μας μεταφέρει το αφήγημα της Μικρασιατικής Καταστροφής ενώ ταυτόχρονα, καταφέρνει να γεφυρώσει το τότε με το τώρα, το παρελθόν με το παρόν, και να διανοίξει δρόμους εξοικείωσης της νέας γενιάς με ιστορικά γεγονότα αλλά και σημαντικές ελληνικές φυσιογνωμίες της ελληνικής παράδοσης και λογοτεχνίας με ζωντανό και παραστατικό τρόπο Ένα βιβλίο που δεν αφήνει κανέναν ασυγκίνητο. Και με αφορμή την νέα επετειακή έκδοση του βιβλίου Άϊβαλί που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Κέδρος, με εισαγωγικό σημείωμα από τον Bruce Clark, συγγραφέα του βιβλίου Δύο φορές ξένος μιλήσαμε μαζί του. Γνωρίζω ότι έχετε καταγωγή από τη Μικρασία. Ήταν αυτός ο λόγος, το κίνητρο για να δημιουργήσετε αυτό το έργο; Και οι δυο παππούδες και οι δυο γιαγιάδες μου γεννήθηκαν στη Μικρασία. Σίγουρα λοιπόν συνέβαλε καθοριστικά η καταγωγή μου. Αλλά δεν ήταν αυτό το αρχικό κίνητρο. Η απαρχή της δημιουργίας του graphic novel υπήρξε ένα πραγματικό μονοήμερο ταξίδι στο Αϊβαλί. Η έκπληξη και το σοκ που ένιωσα όταν βρέθηκα εκεί, μπροστά σ’ αυτά τα πανέμορφα σπίτια με τα σαχνισιά που έχτισαν οι Έλληνες πριν το ’22 και που τα κατοίκησαν στη συνέχεια Τουρκοκρητικοί με την ανταλλαγή των πληθυσμών σύμφωνα με τη συνθήκη της Λοζάνης. Σπίτια που στέγασαν έτσι, από τα καπρίτσια της ιστορίας αλλά και τις σκληρές επιλογές της πολιτικής, των στρατηγών και της διπλωματίας, δυο πολιτισμούς και δυο θρησκείες, ερήμην της θέλησης των απλών ανθρώπων που έζησαν σε αυτά. Οι σκέψεις για τον πόνο των ανθρώπων που κρύβουν αυτά τα σπίτια ήταν το αρχικό κίνητρο. Στη συνέχεια βέβαια, καθώς προχωρούσα στη γραφή του σεναρίου, με επισκέπτονταν όλο και πιο συχνά οι αφηγήσεις της γιαγιάς μου της Μαρίας για την καταστροφή και την προσωπική της ιστορία στο λιμάνι της Σμύρνης. Και κοντά στις ιστορίες της γιαγιάς, άρχισαν ν’ ανασύρονται σιγά σιγά και άλλες παιδικές μνήμες από τις μικρασιάτικες συνήθειες της οικογένειας, τις κουβέντες των μεγάλων για τις ρίζες μας, τις γεύσεις και τις μυρουδιές απ’ τις σμυρναίικες συνταγές. Εκτός από το ιστορικό πλαίσιο υπάρχει έντονο το προσωπικό στοιχείο. Πού βρίσκονται τα όρια ανάμεσα στην ιστορία και την προσωπική «κατάθεση»; Τα όρια όπως σας τα περιέγραψα, είναι αρκετά ασαφή. Η Ιστορία που διαβάζουμε στα βιβλία και οι μικρο-ιστορίες που άκουγα κυρίως από τις γιαγιάδες μου, στο μυαλό μου αναγκαστικά έγιναν ένα. Η μεγάλη Ιστορία του ’22 δηλαδή που έχουμε όλοι κατά νου, με τις ασπρόμαυρες φωτογραφίες της Σμύρνης που καίγεται, τη συνθήκη της Λοζάνης, φορτίστηκε και χρωματίστηκε απ’ τις αφηγήσεις των δικών μου. Στο graphic novel «Άϊβαλί» όταν κυκλοφόρησε το 2014 από τις εκδόσεις Κέδρος, εμφανίζονταν έτσι και οι δυο πτυχές της Ιστορίας. Η μεγάλη, των βιβλίων και της έρευνας, και η μικρή, των καθημερινών ανθρώπων και των προσωπικών βιωμάτων τους. Όπως καταλαβαίνετε λοιπόν, μόνο τυχαία δεν ήταν η επιλογή των αποσπασμάτων που ενσωματώθηκαν στο graphic novel και που προέρχονται από λογοτεχνικά κείμενα των Φώτη Κόντογλου, Ηλία Βενέζη, Αγάπης Βενέζη-Μολυβιάτη και Αχμέτ Γιορουλμάζ. Όλες οι εμβόλιμες ιστορίες έχουν ακριβώς αυτό το στοιχείο της προσωπικής ιστορίας, της υποκειμενικής ματιάς και της μαρτυρίας. Δεν σταματά όμως εκεί το «Αϊβαλί», δηλαδή στο μεγάλο ιστορικό πλαίσιο από τη μια και το συναίσθημα των μαρτυριών από την άλλη. Υπάρχει ανάμεσα σε αυτά και μια ευρύτερη πολιτική διερώτηση. Μια προσπάθεια αναζήτησης απαντήσεων σε θεμελιώδη ερωτήματα που γέννησε εκείνος ο πόλεμος για τη μισαλλοδοξία, τον φανατισμό, το μίσος αλλά και τη συνύπαρξη, την αλληλεγγύη. Ερωτήματα που δυστυχώς παραμένουν επίκαιρα. Γνωρίζω από όλα όσα διάβασα την πολύχρονη και κοπιαστική έρευνα που έχετε κάνει προκειμένου να δημιουργήσετε αυτό το επικό για μένα graphic novel. Ποια η πρωταρχική και ίσως σιωπηρή κινητήριος δύναμή σας που ακόμα και στα δύσκολα δεν σας επέτρεπε να σταματήσετε; Σας ανέφερα ήδη την πρώτη μου εμπειρία στο σημερινό Αϊβαλί. Τα ελληνικά σπίτια που κατοικούνται σήμερα από απογόνους ανταλλαγμένων Τουρκοκρητικών, η κρητική λαλιά και οι μαντινάδες που την ακούς ακόμα και σήμερα στο Μοσχονήσι, τα αναγνώσματα απ’ το «Αϊβαλί η πατρίδα μου» του Κόντογλου που είχα μαζί μου στο ταξίδι, οι μνήμες απ’ τις αφηγήσεις των γιαγιάδων μου… Όλα αυτά μαζί ήταν ένα πολύ δυνατό κοκτέιλ που με ωθούσε να φαντάζομαι -σχεδόν μεταφυσικά- ανθρώπους να τρέχουν με απόγνωση στα σοκάκια του Αϊβαλιού για να σωθούν και στη συνέχεια να βιώνουν την απώλεια και τον ευτελισμό που βιώνουν οι πρόσφυγες κάθε θρησκείας και κάθε ράτσας. Ένας ευτελισμός που σαν ηφαίστειο εν υπνώσει, μπορεί να ενεργοποιηθεί ανά πάσα στιγμή, όπως συμβαίνει δυστυχώς με τις προσφυγικές ροές στη Μεσόγειο προερχόμενες από την Ασία και την Αφρική αλλά και σήμερα στην Ουκρανία. Ο ευτελισμός, η μισαλλοδοξία, ο πόλεμος δεν είναι δυστυχώς ποτέ μακριά. Για ένα μήνα λοιπόν μετά το μονοήμερο ταξίδι μου, δεν μπορούσα να ηρεμήσω. Και γέμιζε θυμάμαι το κομοδίνο μου από βιβλία σχετικά και σημειώσεις, μέχρι που πήρα τελικά την απόφαση ν’ ασχοληθώ πιο συγκροτημένα με όλα αυτά, φτιάχνοντας το «Άϊβαλί». Μιλήστε μας λίγο για το εύρημα τις συνομιλίας, του διαλόγου με κείμενα του Κόντογλου, του Βενέζη και του Γιορουλμάζ. Φόρος τιμής ή εύρημα για μια ολοκληρωμένη λογοτεχνική και ιστορική αποτύπωση; Οδηγήθηκα στους τέσσερις συγγραφείς του βιβλίου μετά από πολλά διαβάσματα. Δοκίμια, για την ιστορία, μελέτες, μαρτυρίες, λογοτεχνικά βιβλία που μιλούσαν για την καταστροφή, την προσφυγιά και την ανταλλαγή των πληθυσμών, τόσο από την πλευρά των Ελλήνων όσο και των Τούρκων. Με ενδιέφερε να εντάξω τις προσωπικές τραγικές εμπειρίες των ανθρώπων που έζησαν αυτόν τον όλεθρο. Όμως αντί για τη Σωτηρίου, τον Δούκα, τον Πολίτη ή όποιον άλλο συγγραφέα, επέλεξα κάποιους που έζησαν κι έγραψαν για το Αϊβαλί/ Αϊβαλίκ και από τις δυο πλευρές. Κάπως έτσι έφτασα να συμπεριλάβω τα συγκεκριμένα κείμενα. Και στη συνέχεια προσπάθησα να μπουν σε σειρά με τέτοιο τρόπο – σαν σε πρελούδιο και τρίφωνη φούγκα- ώστε η μια ιστορία να συνδιαλέγεται με την άλλη διαμορφώνοντας μια νέα, σύγχρονη αφήγηση. Τι αλήθεια σημαίνει για εσάς η έννοια «πατρίδα»; Πατρίδα είναι οι παιδικές μας μνήμες. Οι σκέψεις και τα συναισθήματα που μας συνδέουν με γονείς, παππούδες και γιαγιάδες. Ιστορίες του τόπου που γεννηθήκαμε. Μυρουδιές, γεύσεις, επέτειοι και γιορτές, ανέκδοτα και παιχνίδια με φίλους, οι πρώτοι μας έρωτες. Η πατρίδα είναι κάτι που αγαπάμε γιατί είμαστε εμείς. Η γλώσσα και ο πολιτισμός μας. Όμως όλοι οι άνθρωποι έχουν πατρίδα, δεν πρέπει να το ξεχνάμε αυτό. Δεν έχουμε εμείς μόνο την «καλύτερη πατρίδα». Όλοι οι άνθρωποι βιώνουν την πατρίδα τους ως την «καλύτερη» γιατί είναι ο τρόπος που αισθάνονται και σκέφτονται. Είναι το σπίτι τους. Πρέπει λοιπόν να σεβόμαστε και την αγάπη των «άλλων» για την δική τους πατρίδα. Όπως κάνουμε δηλαδή όταν βρεθούμε σε μια ξένη χώρα ως τουρίστες και χαιρόμαστε με τα επιτεύγματά της, με τις μαγειρικές, τα αξιοθέατα και τα μουσεία της. Κάθε λαός είναι προικισμένος. Αν αγαπάμε λοιπόν την πατρίδα μας, πρέπει να δεχόμαστε ως αυτονόητη την ανάγκη όλων των λαών, όποιοι και αν είναι αυτοί, να μπορούν να κάνουν το ίδιο με τη δική τους. Αυτή η αγάπη όλων για τις δικές τους μνήμες, γλώσσα, συνήθειες είναι κάτι που θα πρέπει να μας συνδέει, όχι να μας χωρίζει. Δεν θα έπρεπε να χωράει η μισαλλοδοξία ή ο θρησκευτικός φανατισμός σε αυτά τα πράγματα. «Μια εικόνα αξίζει όσο χίλιες λέξεις», θα γράψει ο Μπρους Κλαρκ για εσάς στον πρόλογο του βιβλίου. Ποια κατά τη γνώμη σας η ιδιότητα της εικόνας που την καθιστά πιο ισχυρή σε νοήματα από τις λέξεις; Σίγουρα η εικόνα είναι μια άλλη παράλληλη και ίσως πιο πλούσια γλώσσα συνειρμών και σημαινομένων. Στον τρόπο που στήνω τις ιστορίες μου, προσπαθώ πολύ συνειδητά να δοκιμάζω και να πειραματίζομαι συνδυάζοντας τα κείμενα με συγκεκριμένες εικόνες. Μια κατάλληλη τέτοια σύνθετη αφήγηση, μπορεί να λειτουργεί πολλαπλασιαστικά για τις σκέψεις και τα συναισθήματα που φτάνουν στον αναγνώστη, διαμορφώνοντας κάτι πολύ περισσότερο από το απλό άθροισμα των δύο γλωσσών. Κάθε φορά που διαβάζω ένα κόμικ που καταπιάνεται με μια ιστορική αλήθεια, σκέφτομαι πόσο πραγματικά υπέροχο θα ήταν να διδασκόμασταν την ιστορία ως παιδιά μέσα από graphic novels. Ποια η γνώμη σας; Θα ήταν αποτελεσματικό πιστεύτε κάτι τέτοιο; Ξέρετε από πόσους εκπαιδευτικούς έχω ακούσει αυτό το πράγμα, με αφορμή τόσο το «21- Η μάχη της πλατείας» των εκδόσεων Ίκαρος- ένα graphic novel που μιλάει με μια άλλη γλώσσα για την Επανάσταση του 1821- αλλά και για το «Άϊβαλί»; Το να διδάσκονται δηλαδή αυτά τα βιβλία βοηθητικά στις αίθουσες του γυμνασίου και του λυκείου. Το έχω δει και στην πράξη σε πάρα πολλά σχολεία αλλά και πανεπιστήμια που κατά καιρούς με καλούν για παρουσιάσεις και διαλέξεις. Το πώς δηλαδή αντιδρούν οι νέοι άνθρωποι και πώς πιάνουν το νήμα της επικοινωνίας μέσω της συζήτησης και των συναισθημάτων που γενούν οι εικόνες. Σχεδόν από την εμφάνισή τους στα τέλη του προπερασμένου αιώνα, τα κόμικς συνδέθηκαν και με ένα νεανικό κοινό, βέβαια κάποιες φορές τότε και με αρνητική χροιά. Όμως στις μέρες μας που υπάρχει σημαντική άνθηση του μέσου και εκδίδονται διαρκώς νέες δουλειές, τα κόμικς και ειδικότερα η φόρμα των graphic novels όχι μόνο έχουν απενοχοποιηθεί από τους ενήλικες αλλά γίνονται και γέφυρα επικοινωνίας με τις νεότερες γενιές. Ανάμεσα δηλαδή σε εκπαιδευτικούς και σπουδαστές αλλά και ανάμεσα σε γονείς και παιδιά. Εισαγωγικό σημείωμα: Bruce Clark Γραμματοσειρά του σύγχρονου αφηγητή και τίτλοι των κεφαλαίων στο βυζαντινότροπο ύφος του Κόντογλου: Παυλίνα Καλλίδου Προσαρμογή διαλόγων στην κρητική λαλιά: Κωστής Κεφαλάκης Φιλική συμμετοχή στο γλωσσάρι: Νίκος Πλατής Βραβείο: Βραβείο «COUP DE COEUR» των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη Γαλλία Ελληνικά Βραβεία Κόμικς 2015 – Βραβείο καλύτερου Κόμικ – Βραβείο καλύτερου Σεναρίου Πηγή

«21 – Η μάχη της πλατείας»: Διημερίδα στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο με αφορμή το έργο του Soloup Με αφορμή την κυκλοφορία του graphic novel «21-Η μάχη της πλατείας», θα πραγματοποιηθεί στις 7 & 8 Μαίου 2022, στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο (Μέγαρο Παλαιάς Βουλής, Σταδίου 13 Αθήνα) επιστημονική διημερίδα με θέμα: Το ’21 σήμερα: αναπαραστάσεις της Ελληνικής Επανάστασης στην τέχνη και στον λόγο, 200 χρόνια μετά. Το graphic novel «21- Η μάχη της πλατείας» του Soloup είναι ένα υβριδικό έργο, στο οποίο συνδυάζονται η γλώσσα των comics και η φόρμα των graphic novels με την επιστημονική έρευνα και τεκμηρίωση (με αναφορές σε πηγές, αρχεία και πρωτότυπα έργα τέχνης). Ο πολυπρισματικός χαρακτήρας του προσεγγίζει ερευνητικά και καλλιτεχνικά πεδία, όπως εκείνα της Ιστοριογραφίας, της Μουσειολογίας, της Οπτικής Αφήγησης, των Πολυμέσων, της Λογοτεχνίας, της Ζωγραφικής, των Comics, της Εικονογράφησης, της Εκπαίδευσης, κλπ. Οι παράλληλες δράσεις του έργου «1821- graphic novel», που πραγματοποιούνται με την υποστήριξη του Ελληνικού Ιδρύματος Έρευνας & Καινοτομίας (ΕΛΙΔΕΚ), επιδιώκουν το άνοιγμα ενός ευρύτερου ερευνητικού διαλόγου, κυρίως μέσω της δημοσιοποίησης ειδικού τρίτομου ερευνητικού/ εκπαιδευτικού e-book, αλλά και με την κυκλοφορία του έργου από τις εκδόσεις Ίκαρος, τη δημιουργία της επίσημης ιστοσελίδας <www.1821graphicnovel.gr>, το ντοκιμαντέρ αποτύπωσης («making of») «Behind the sketches» σε σκηνοθεσία Μελέτη Μοίρα, τη διοργάνωση δύο εκθέσεων με γενικό τίτλο «1821- Η μάχη της πλατείας» στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο (Αθήνα) και στο Μουσείο – Βιβλιοθήκη Στρατή Ελευθεριάδη Teriade (Μυτιλήνη), ξεναγήσεις, εργαστήρια, συμμετοχές σε συμπόσια, φεστιβάλ κλπ. Πως ερμηνεύει ο επιστημονικός και καλλιτεχνικός κόσμος το 1821 Στοχεύει στην καταγραφή και στην ερμηνεία της σύγχρονης στάσης του επιστημονικού και καλλιτεχνικού κόσμου απέναντι στην Ελληνική Επανάσταση, επιδιώκει να αναδείξει πώς και με ποιους τρόπους διαδίδονται στο ευρύ κοινό ιδεολογικές ερμηνείες σχετικά με το 1821, που παράγονται σήμερα, μέσω της εικόνας και του λόγου, και εάν και με ποιον τρόπο οι ερμηνείες αυτές εμπεριέχουν αναστοχασμούς και οράματα που αφορούν στον 21ο αιώνα. Επιτροπή συντονισμού Νατάσα Καστρίτη (Ιστορικός Τέχνης, Επιμελήτρια ΕΙΜ) Ρεγγίνα Κατσιμάρδου (Ιστορικός, Επιμελήτρια ΕΙΜ) Πάνος Κρητικός (Εκπαιδευτικός, Μεταδιδακτορικός ερευνητής ΤΠΤΕ, Πανεπιστήμιο Αιγαίου) Αντώνης Νικολόπουλος / Soloup (Σκιτσογράφος, Μεταδιδακτορικός ερευνητής ΤΠΤΕ, Πανεπιστήμιο Αιγαίου) Παναγιώτα Παναρίτη (Δρ. Αρχαιολογίας, Επιμελήτρια ΕΙΜ) Εύη Σαμπανίκου (Καθηγήτρια ΤΠΤΕ, Πανεπιστήμιο Αιγαίου) Πρόγραμμα Σ Α Β Β Α Τ Ο 7 / 5 / 2022 09:30 | Προσέλευση και εγγραφές 10:00 – 10:30 | Καλωσόρισμα Χαιρετισμός της Μαρίας Παπαναστασίου, Διευθύντριας του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου (ΕΙΜ) Χαιρετισμός της Ξένιας Χρυσοχόου, Προέδρου του Επιστημονικού Συμβουλίου του Ελληνικού Ιδρύματος Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ.) 10:30 – 11:30 | Α΄ Συνεδρία Καινοτόμες δράσεις για το ’21 | Συντονισμός: Παναγιώτα Παναρίτη Η σημασία της ταυτότητας: ερευνώντας το παρελθόν, δρώντας στο παρόν και σχεδιάζοντας το μέλλον. Ξένια Χρυσοχόου, Καθηγήτρια Κοινωνικής και Πολιτικής Ψυχολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Πρόεδρος του Επιστημονικού Συμβουλίου του ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ. ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΙΣ-1821: Μουσεία Εικονικής Πραγματικότητας και Βιωματικά Παιχνίδια στην Ιστορική Αφήγηση. Γεωργία Γεωργίου, Μουσειολόγος, Βοηθός Έρευνας στο Ινστιτούτο Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΙΠΤΗΛ) του Εθνικού Κέντρου Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ), Ελευθέριος Αναστασοβίτης, Βοηθός Έρευνας- Μηχανικός Λογισμικού στο Ινστιτούτο Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΙΠΤΗΛ) του Εθνικού Κέντρου Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ) Βύρων: (Ξανα)γράφοντας την ιστορία μέσα από ψηφιακά παιχνίδια. Ηλίας Στουραΐτης, Δρ. Ιστορίας, Ιόνιο Πανεπιστήμιο 11:30 – 12:30 | Β΄ Συνεδρία Επετειακές δράσεις του ΕΙΜ | Συντονισμός: Λαμπρινή Κουζέλη «Το ’21 αλλιώς»: η Ελληνική Επανάσταση με φιγούρες και διοράματα Playmobil. Η ενηλικίωση μίας «παιδικής» έκθεσης. Νατάσα Καστρίτη, Ιστορικός Τέχνης, Γενική Επιμελήτρια Συλλογών ΕΙΜ, Ρεγγίνα Κατσιμάρδου, Ιστορικός, Επιμελήτρια Αρχείου Ιστορικών Εγγράφων ΕΙΜ, Παναγιώτα Παναρίτη, Δρ. Αρχαιολογίας, Επιμελήτρια Βιβλιοθήκης & Συλλογών ΕΙΜ Το ’21 στη Σύγχρονη Ελληνική τέχνη: Ένα παλίμψηστο ψυχογραφικό και εικονοπλαστικό αφήγημα. Ίρις Κρητικού, Ιστορικός Τέχνης, Ανεξάρτητη Επιμελήτρια ΕΠΑΝACYΣΤΑΣΗ ’21: Ζητήματα αναζήτησης συνεκτικών κρίκων εθνικής ταυτότητας, με όρους σύγχρονης οπτικής επικοινωνίας. Έρευνα, σχεδιαστική ανάπτυξη και διατυπώσεις, πάνω σε εικονογραφικά σπαράγματα, ιστορικά ντοκουμέντα και λαογραφικά ευρήματα, στο πλαίσιο της επετείου των διακοσίων χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση. Δημήτρης Παπάζογλου, Designer/Creative Director 12:30 – 13:30 | Γ΄ Συνεδρία Απηχήσεις του ’21 στην ποίηση | Συντονισμός: Ρεγγίνα Κατσιμάρδου Το ’21 στην ανώνυμη και στην επώνυμη ποίηση. Παντελής Μπουκάλας, Δημοσιογράφος- Συγγραφέας Ποιητές ενώπιον του Κάλβου στη στροφή προς τον 21 αιώνα & έως την επέτειο των 200 ετών από την Επανάσταση. Αγγέλα Γιώτη, Επίκουρη Καθηγήτρια Νέας Ελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων Θεματικές ποιητικές ανθολογίες της διακοσιετηρίδας του 1821. Λαμπρινή Κουζέλη, Φιλόλογος- Δημοσιογράφος 13:30 – 15:30 | Διάλειμμα 15:30 – 16:30 | Δ΄ Συνεδρία Κόμικς και Ιστορία |Συντονισμός: Αντώνης Νικολόπουλος (Soloúp) «Τι έκανε ο Bob Ross στην Κατοχή;» Υπονομεύοντας την “ιστορική ακρίβεια” με εσκεμμένους αναχρονισμούς και εκούσιες λαθροχειρίες στα κόμικς για την Ιστορία. Γιάννης Κουκουλάς, Ιστορικός Τέχνης, Μεταδιδακτορικός Ερευνητής στο Τμήμα Θεωρίας και Ιστορίας της Τέχνης της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών Τα κόμικς γράφουν ιστορία; Θανάσης Καραμπάλιος, Δημιουργός Κόμικς- Σκιτσογράφος Η Ιστορία και η “Ιστορία” Μέσα από τα Ελληνικά Κόμικς: Η πολιτισμική αντανάκλαση του ελληνικού παρελθόντος στα κόμικς 1950-2021 Πάνος Κρητικός, Μεταδιδακτορικός Ερευνητής του Τμήματος Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου, Εκπαιδευτικός, Εκδότης 16:30 – 17:00 | Προβολή ντοκιμαντέρ αποτύπωσης 21- Η μάχη της πλατείας | Making of …behind the sketches. Σκηνοθεσία: Μελέτης Μοίρας 17:15 – 19:15 | Παρέμβαση Ιστορικά θέματα που αναφύονται από τα κόμικς. Τάσος Αποστολίδης, Συγγραφέας – Σεναριογράφος Κόμικς. Ο Τάσος Αποστολίδης θα αναφερθεί ενδεικτικά σε τέσσερα έργα, συνεργατών του και δικά του: «Δημοκρατία» (εκδ. Ίκαρος), «Οι Ολυμπιακοί αγώνες στην Αρχαία Ελλάδα» (εκδ. Grafo A.E), «Κωμωδίες Αριστοφάνη» (εκδ. Μεταίχμιο) και «Αριστοτέλης» (υπό έκδοση: Ίκαρος, Dargaud). Το τελευταίο, που αφορά στη ζωή και το έργο του μεγάλου φιλοσόφου, θα παρουσιαστεί για πρώτη φορά. Κ Υ Ρ Ι Α Κ Η 8 / 5 / 2022 10:00 | Προσέλευση 10:30 – 11:30 | Α΄ Συνεδρία Πολιτισμικές εκφράσεις του ’21 | Συντονισμός: Νατάσα Καστρίτη «Επιθυμία Ελευθερίας». Η σύνθεση και η διαδρομή του οπτικοακουστικού αφηγήματος για την Ελληνική Επανάσταση από το μουσείο στο δημόσιο χώρο με τη χρήση νέων τεχνολογικών εφαρμογών. Μαριάνθη Λιάπη, Αρχιτέκτων-Ερευνήτρια, Υπεύθυνη σχεδιασμού και διαχείρισης ερευνητικών προγραμμάτων, Εργαστήριο TUC TIE Lab, Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Πολυτεχνείο Κρήτης Η επανάσταση και ο στενός χώρος του Μουσείου. Νάσια Χουρμουζιάδη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Μουσειολογίας του Τμήματος Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου Φωτίζοντας τα Σκοτάδια. Αναστασία Κουμίδου, Σκηνοθέτης- Ηθοποιός 11:30 – 12:30 | Β΄ Συνεδρία «Ξαναδιαβάζοντας» την Ιστορία | Συντονισμός: Μαριάνθη Λιάπη Ρωτώντας πας στην Πόλη, Ενεργοί Αναγνώστες vs Παθητικοί Αποδέκτες: Οι ερωτήσεις κάνουν τη διαφορά. Ειρήνη Βοκοτοπούλου, Κοινωνιολόγος, Μαρία Αγγελίδου, Μεταφράστρια- Συγγραφέας παιδικών βιβλίων Αναφορές και ερμηνευτική των εικόνων στα «Κλασσικά Εικονογραφημένα» για την επανάσταση του 1821. Αντώνης Νικολόπουλος (Soloúp), Σκιτσογράφος- Μεταδιδακτορικος Ερευνητής του Τμήματος Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου Από το 1821 στον Βενιζέλο: γράφοντας την ιστορία για παιδιά και για νέους. Μάρω Βασιλειάδου, Δημοσιογράφος- Συγγραφέας, Κωστής Γκοτσίνας, Ιστορικός- Επιστηµονικό Μέλος του Τµήµατος Νεότερων και Σύγχρονων Σπουδών της Γαλλικής Σχολής Αθηνών 12:30 – 13:30 | Γ΄ Συνεδρία 21: η Μάχη της Πλατείας | Συντονισμός: Γιάννης Κουκουλάς Graphic novels απομυθοποίηση και «ιστορικοποίηση»: Μιλώντας για το ’21 στο κοινό του 21ου αιώνα. Εύη Σαμπανίκου, Καθηγήτρια του Τμήματος Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου Η Μάχη της Πλατείας: Μια περιήγηση. Θεόδωρος Εσπίριτου, Σκηνοθέτης- Συγγραφέας Δημόσια Μνημεία και Κόμικς: Η περίπτωση του «21: Η Μάχη της Πλατείας». Παναγιώτα Καρβούνη, Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια στο Διιδρυματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Διαχείριση Μνημείων: Αρχαιολογία, Πόλη και Αρχιτεκτονική 13:30 – 15:30 | Διάλειμμα 15:30 – 16:30 | Δ΄ Συνεδρία Πηγές του ’21 | Συντονισμός: Γιάννης Σκαρπέλος, Καθηγητής, Κοσμήτορας Σχολής Διεθνών Σπουδών, Επικοινωνίας και Πολιτισμού του Παντείου Πανεπιστημίου Οι αθέατοι του 1821 και οι πηγές. Η παρουσία μιας απουσίας. Δημήτρης Δημητρόπουλος, Διευθυντής Ερευνών στο Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών Το ’21 από τη σκοπιά των άλλων: η οθωμανική αντίδραση στην Ελληνική Επανάσταση. Ηλίας Κολοβός, Αναπληρωτής Καθηγητής Οθωμανικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης Η Ελληνική Επανάσταση: το ευρύτερο αυτοκρατορικό πλαίσιο. Şükrü Ilıcak, Μεταδιδακτορικός Ερευνητής, Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κρήτης Ο «λόγος των καταστίχων»: η ανανέωση της δημοσιονομικής ιστορίας του Αγώνα. Βαγγέλης Σαράφης, Υποψήφιος Διδάκτορας Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών 16:30 – 17:00 | Χαιρετισμοί Μαριέττα Μινώτου, Αντιπρόεδρος Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος- Μόνιμη Λέκτορας του Ιονίου Πανεπιστημίου Χρήστος Καλλονιάτης, Καθηγητής, Πρόεδρος του Τμήματος Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου & Εύη Σαμπανίκου, Καθηγήτρια του Τμήματος Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου, Επιστημονική Υπεύθυνη Προγράμματος Μαριλένα Πανουργιά, Εκδότης (Εκδόσεις Ίκαρος Α.Ε.) 17:00 – 19:00 | Στρογγυλή Τράπεζα «Μετά τα 200 χρόνια, τι; Ο απολογισμός μιας επετείου στον δημόσιο λόγο, την ιστορική έρευνα και τον πολιτισμό» Μαρία Δημητριάδου, Υπεύθυνη Συλλογών Ιστορικά Αρχεία Μουσείου Μπενάκη Δήμητρα Κουκίου, Ιστορικός- Αναπληρώτρια Διευθύντρια ΕΙΜ Χριστίνα Κουλούρη, Καθηγήτρια Νεότερης & Σύγχρονης Ιστορίας, Πρύτανις του Παντείου Πανεπιστημίου Κοινωνικών & Πολιτικών Επιστημών Παντελής Μπουκάλας, Δημοσιογράφος- Συγγραφέας Τάσος Σακελλαρόπουλος, Υπεύθυνος Ιστορικών Αρχείων Μουσείου Μπενάκη Γιώργος Τόλιας, Διευθυντής Ερευνών στο Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών Συντονισμός: Αντώνης Νικολόπουλος (Soloúp) 19:00 | Κλείσιμο Εργασιών Διημερίδας Πηγή

"Μανώλης"- Ένα συγκινητικό κόμικ για την Μικρασιατική Καταστροφή Ο Αλέν Γλυκός μας παρουσιάζει το οδοιπορικό του Μανώλη, του πρόσφυγα πατέρα του, σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας, με τελικό προορισμό τη Γαλλία. Με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή, ο Αλέν Γλυκός μας παρουσιάζει το οδοιπορικό του Μανώλη, του πρόσφυγα πατέρα του, σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας, με τελικό προορισμό τη Γαλλία! Ένα graphic novel που ζωντανεύει ένα από τα οδυνηρότερα κεφάλαια της ελληνικής ιστορίας. Το βιβλίο προλογίζει με εισαγωγικό σημείωμα, ο Soloup! Οι εκδόσεις Μικρός Ήρως μας παραχώρησαν ευγενικά το κείμενο και κάποια stills. "Ο Μανώλης απ’ τα Βουρλά. Ο Ηλίας απ’ το Αϊβαλί. Η Μαρία απ’ τη Σμύρνη. Η Τασίτσα απ’ το Τσανταρλί. Ένας άλλος Μανώλης απ’ τον Κιρκιντζέ... Ονόματα συνηθισμένα, καθημερινά, γι’ ανθρώπους άγνωστους. Ζωές ξεχασμένες σε τόπους που δύσκολα συλλαβίζεις πια στους σημερινούς χάρτες. Ξεριζωμός. Απώλεια. Και η μνήμη; Το εξώφυλλο του βιβλίου. Τι είναι η μνήμη, η νοσταλγία, η επιστροφή, η αναζήτηση ταυτότητας; Τι απομένει στο μυαλό ενός επτάχρονου παιδιού μετά από μια τέτοια καταστροφή; «Η μνήμη όπου και να την αγγίξεις πονεί» έγραφε ένας Γιώργος —ο Γεώργιος Σεφεριάδης, ο ποιητής Σεφέρης— κι εκείνος παιδί κάποτε στα Βουρλά. Εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες, εκατοντάδες χιλιάδες μνήμες. Στην καλύτερη περίπτωση έγιναν αφηγήσεις. Ιστορίες που άκουσαν κόρες, γιοι κι εγγόνια. Λιγοστές γράφτηκαν στο χαρτί. Έγιναν ιστορίες σε βιβλία, ποιήματα. Οι άλλες, οι πολλές, χάθηκαν. Εξατμίστηκαν στον αέρα ανάμεσα σ’ ένα πικραμένο στόμα και κάποια παιδικά αφτιά. Όμως κι από τούτες στο τέλος κάτι απόμεινε. Μυρωδιές ξανακερδισμένες: «Πορτοκαλανθός, βασιλικός και ρίγανη»! Λέξεις, εικόνες ξαναπλασμένες που σκάλωσαν —άλλοτε σαν εκείνους τους αρχαίους μύθους, άλλοτε σαν παραμύθια— στη φαντασία μικρών ακροατών. Ένας μικρός ακροατής, κάποτε, κι ο Allain Glykos, συγγραφέας αυτού του συγκινητικού βιβλίου. Ο Μανώλης απ’ τα Βουρλά, ο πατέρας του. Η ιστορία του ένας ακόμα ξεριζωμός. Σκόρπιες αφηγήσεις που έπλασαν στο μυαλό του Allain μια χαμένη μυθική Ανατολή. Μα και σ’ αυτόν ακόμα τον θολό φανταστικό χώρο, προέκυπταν διαρκώς τόσα ερωτήματα. Τόσες σκέψεις που έψαχναν να βρουν απαντήσεις σε παύσεις, βλέμματα και αποσιωπήσεις μιας ολόκληρης ζωής. Λένε πως σε κάθε οικογένεια υπάρχει κάποιος που αποφασίζει να κρατήσει το φανάρι της μνήμης. Ο Allain έπιασε αυτό το φανάρι. ΑΛΕΝ ΓΛΥΚΟΣ Πληγές, χαρακιές στον αέρα από κουβέντες του πατέρα του σε ανύποπτο χρόνο, έγιναν ενήλικη επιθυμία μιας όψιμης επιστροφής στα βουνά της Κρήτης, στη θάλασσα του Αιγαίου, στις Σειρήνες του μύθου. Ένα παζλ η αναζήτηση. Σκόρπιες πληροφορίες που ζητούσαν να ξαναμπούν στη σειρά, να δώσουν όγκο και μορφή —όπως κάνουν μ’ εκείνα τα σωσμένα θραύσματα των αρχαίων αγγείων— στην ιστορία του Μανώλη. Όχι την ιστορία του 1922 στο μεγάλο κάδρο. Η «Μεγάλη Ιστορία» έχει γραφτεί σε μυριάδες βιβλία. Μάχες, αριθμοί, συμμαχίες και συμφωνίες. Ο Allain γύρεψε τα χνάρια του πατέρα του, ίδια μ’ εκείνα χιλιάδων ανθρώπων, που σαν γυρίζει ο τροχός, η «Μεγάλη Ιστορία» τα πατά με μπότες στρατιωτικές και σκάβει με κανόνια το διάβα τους. Κανόνια που γέμισαν τότε τον αέρα στα Βουρλά με βροντές αλλιώτικες σ’ έναν ουρανό ανέφελο. «Οι κρότοι πλησίαζαν. Ώστε δεν ήταν καταιγίδα;». Διαβάζοντας την αφήγηση του Allain στον Μανώλη, ένιωσα τα δικά μου συναισθήματα, τη δική μου ανάγκη για «επιστροφή», καθώς περπατούσα για πρώτη φορά στα σοκάκια του Αϊβαλίκ. Ξαναζωντάνευαν εκείνο το πρωινό οι αφηγήσεις της γιαγιάς Μαρίας για τότε, το 1922, που ριχνόταν στ’ ανάκατα νερά στην προκυμαία της Σμύρνης, να σωθεί ή να πνιγεί. Θυμήθηκα τις ιστορίες του παππού Αντώνη στον Τσεσμέ καθώς τους φώναζαν. Παρόμοια τα λόγια της Εμινέ στη γιαγιά του Μανώλη εκείνο το πρωινό στα Βουρλά: «Τρέξτε να σωθείτε, έρχονται οι Τσέτες». Κι έφυγαν λέει, έτσι όπως ήταν, μόνο με τα ρούχα που φορούσαν. Χωρίς τίποτα. Στη συνέχεια γύρεψα να μάθω και για άλλες ιστορίες. Εκείνες της Διδώς Σωτηρίου, του Ηλία Βενέζη, του Φώτη Κόντογλου, του Στρατή Δούκα, του Κοσμά Πολίτη, τις τόσες μαρτυρίες που σώθηκαν στ’ αρχεία του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών. Ν’ ακούσω ακόμα τους αντίλαλους και της άλλης πλευράς. Τις φωνές εκείνες των Τούρκων προσφύγων, του Χασανάκη, του Αχμέτ Γιορουλμάζ. Κάπως έτσι γεννήθηκε το graphic novel Αϊβαλί, από έναν εγγονό. Ίδια, όπως γεννήθηκε εδώ ο Μανώλης από έναν γιο. Σκόρπιες αφηγήσεις, μνήμες, λέξεις, που στοίχισε στο χαρτί ο Allain Glykos και τις έκανε εικόνες —αυτά τα όμορφα, λιτά, καλοδουλεμένα ασπρόμαυρα σκίτσα— ο Antonin Dubuisson. Το βιβλίο που κρατάτε. Τρία τα στάδια στην ψυχολογία της προσφυγιάς, όπως τα περιγράφει η Λίμπυ Τατά Αρσέλ —προσφυγογενής δεύτερης γενιάς σαν τον Allain— στο εξαιρετικό της βιβλίο Με το Διωγμό στην Ψυχή (Κέδρος). Στην αρχική, πρώτη φάση της προσφυγιάς, υπερισχύει η ετοιμότητα για επιστροφή. Η άρνηση του πρόσφυγα ν’ αποδεχτεί τη «μοίρα» ενός ξεριζωμού για πάντα. Ν’ αποχωριστεί τη Γενέθλια Γη από τη μια, τους παιδικούς του φίλους, τους τάφους των προγόνων. Ν’ αναμετρηθεί από την άλλη με την αποξένωση και την αποστροφή των ανθρώπων στον ξένο τόπο. Στη δεύτερη φάση έρχεται ο συμβιβασμός και η προσαρμογή. Η συνειδητοποίηση ότι σε αυτόν τον νέο τόπο που βρέθηκε, πρέπει να παλέψει, να ξαναχτίσει καινούργιους όρους επιβίωσης, να διεκδικήσει αξιοπρέπεια. Τέλος, στην τρίτη φάση, έρχεται η αποδοχή του αποχωρισμού. Η συνειδητοποίηση πως δεν υπάρχει επιστροφή σ’ εκείνη τη ζωή που άφησε πίσω στον χρόνο. Μπορεί όμως κάτι άλλο. Να επιστρέφει σε αυτήν ως μνήμη και συναίσθημα. Σ’ εκείνο το χαμένο σπίτι, το χαμένο παιχνίδι. Η «χαμένη πατρίδα» του ανήκει και της ανήκει. Τον διαμορφώνουν, είναι η προσωπική του ταυτότητα. Η τότε αλλά και η τώρα, στο σήμερα, σε έναν τόσο διαφορετικό κόσμο από εκείνον που γεννήθηκε. ΑΛΕΝ ΓΛΥΚΟΣ Τα τρία παραπάνω στάδια της μνήμης ενός πρόσφυγα, του Μανώλη απ’ τα Βουρλά, αποδίδονται ιδιαίτερα ανάγλυφα στην αφήγηση του Allain και τα σχέδια του Antonin. Παιδικές μνήμες, μυρωδιές, παιχνίδια, φιλίες του Μανώλη που καταρρέουν απότομα καθώς ο κόσμος γύρω τους φλέγεται. Χαμένος παράδεισος. Η πραγματικότητα ενός προσφυγόπουλου σκληρή. Ένας άλλος κόσμος ξημερώνει βίαια. Μια απότομη ενηλικίωση. Ευθύνες δυσβάσταχτες για τους μικρούς παιδικούς ώμους. Δεν υπάρχει επιστροφή. Ο δρόμος τραβάει μόνο μπροστά. Επιβίωση. Στο τέλος, τα πόδια πατούν ξανά γερά, αποφασιστικά στη γη. Παίρνουν δύναμη, φωτιά, και τρέχουν να διεκδικήσουν μια νέα ζωή. «Λευκό μου σεντονάκι, λάμπα μου τρελή, ποια αγάπη τάχα μας φυσάει…». Δυο θρησκείες, δυο έθνη, δυο γλώσσες, Έλληνες και Τούρκοι, μα ένας ο καραγκιόζης. Οι άνθρωποι μπορούν αν θέλουν να ζουν ειρηνικά. Ειδικά τα παιδιά. Ξέρουν να παίζουν τα ίδια παιχνίδια, να βλέπουν το ίδιο θέατρο, να στεριώνουν φιλίες, να ερωτεύονται. Αυτές είναι οι μνήμες που πονούν τον μικρό Μανώλη, αυτές και του Γιώργου απ’ τη χαμένη τους πατρίδα, τα Βουρλά. ΑΛΕΝ ΓΛΥΚΟΣ Υπάρχουν πολλά επιχειρήματα κι απ’ όλες τις πλευρές, για να ξεκινήσει ο πόλεμος. Τα πιστεύεις. Καλοστημένες δικαιολογίες που κρύβουν επιδιώξεις και συμφέροντα σ’ ένα άλλο, τρομακτικό, Θέατρο Σκιών. Επιχειρήματα που τρέφουν μια πλαστή λογική για έναν πόλεμο πάντα παράλογο, τόσο μακριά απ’ τις πραγματικές ανάγκες των ανθρώπων. Και ξανακούγονται, σήμερα στην Ουκρανία, προχθές αλλού, πριν εκατό χρόνια στη Μικρά Ασία, τα ίδια λόγια που άκουσε ο μικρός Μανώλης στα Βουρλά, ο μικρός Αντώνης στον Τσεσμέ. «Τρέξτε να σωθείτε!». Γιατί; Για ποιον λόγο να σταματήσει έτσι απότομα το παιχνίδι ανάμεσα στον Μανώλη και τον φίλο του τον Ισμέτ; Γιατί να είναι τόσο δύσκολο, ενήλικες πια, να μιμηθούμε τα παιδιά; Μπορεί ν’ απαντήσει κάποιος σοβαρά σ’ ετούτη την παιδική απορία; Μπορεί να μας διδάξει επιτέλους κάτι μια παιδική αφήγηση;" ΑΛΕΝ ΓΛΥΚΟΣ O Soloúp (Αντώνης Νικολόπουλος) είναι σκιτσογράφος, μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου και δημιουργός του graphic novel Αϊβαλί (Κέδρος). Ο "Μανώλης" κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μικρός Ήρως. Πηγή

«Να ’τανε το’21»... σε κόμικς Γιάννης Αντωνόπουλος (John Antono) Η ιστορία των ελληνικών κόμικς για την Επανάσταση του 1821 είναι αποκαλυπτική για την εξέλιξη της ιδεολογικής οπτικής των δημιουργών στην εκάστοτε εποχή. Μία από τις παράπλευρες απώλειες της πανδημίας υπήρξαν τα μεγαλόπνοα σχέδια για έναν κεντρικό εορτασμό της επετείου 200 χρόνων από την έναρξη της Επανάστασης του 1821. Σε επίπεδο κρατικά οργανωμένων εορτασμών, η επέτειος αποδείχτηκε μια από τα ίδια. Δεν συνέβη όμως το ίδιο στο επίπεδο της ιστορικής έρευνας. Εδώ το πρόσημο ήταν αναμφίβολα θετικό. Πληθώρα πρωτότυπων εκδόσεων, δοκιμίων, μελετών και πρωτοδημοσιευμένων αρχειακών πηγών, καθώς και αναρίθμητες (διαδικτυακές) εκδηλώσεις, συνέδρια κ.ο.κ., από ακαδημαϊκούς και μη φορείς, εμπλούτισαν τις γνώσεις μας για το 1821, αναβάθμισαν τις προσεγγίσεις μας, φώτισαν αθέατες όψεις του, ανέδειξαν τις διεθνείς του διαστάσεις και, σε ορισμένες περιπτώσεις, αποδυνάμωσαν παλιότερα ερμηνευτικά σχήματα. Αν μη τι άλλο, η περσινή χρονιά αποκάλυψε ότι υπάρχουν πιο ουσιαστικοί τρόποι για τον αναστοχασμό και την καλλιέργεια ιστορικής συνείδησης από την κιτς, μονομερή και τουριστικά εξωραϊσμένη αναπαράσταση του παρελθόντος. Με αφετηρία αυτές τις σκέψεις, έναν χρόνο μετά τα «200 χρόνια», τώρα που ο «κουρνιαχτός» έχει κατακαθίσει, έχει μια αξία να παρακολουθήσουμε τους τρόπους με τους οποίους η επανάσταση του 1821 αναπαραστάθηκε στα ελληνικά κόμικς διαχρονικά μέχρι σήμερα. Η μεγάλη εκκίνηση για τη δημιουργία κόμικς με θέμα την Ελληνική Επανάσταση σηματοδοτήθηκε στα μετεμφυλιακά χρόνια με τα Κλασσικά Εικονογραφημένα. Το 1951 οι εκδόσεις «Ατλαντίς» των αδερφών Πεχλιβανίδη αγόρασαν το copyright από την αμερικανική σειρά Classics Illustrated, που στη δεκαετία του ’40 είχε διασκευάσει σε κόμικς δεκάδες έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Από το 1953, παράλληλα προς τα μεταφρασμένα αμερικάνικα, άρχισαν να κυκλοφορούν τεύχη με θέματα ελληνικού ενδιαφέροντος: ιστορίες από την αρχαιότητα, το Βυζάντιο και το 1821. Για τη δημιουργία των 83 ελληνικών Κλασσικών απασχολήθηκαν αρκετοί κειμενογράφοι όπως ο Βασίλης Ρώτας και η Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη και καλλιτέχνες όπως ο Β. Ζήσης, ο Ν. Καστανάκης, ο Μ. Μποσταντζόγλου (Μποστ), ο Ι. Γραμματόπουλος κ.α. Από αυτά, σημαντικό μέρος καταλαμβάνουν τίτλοι αφιερωμένοι στη δράση εμβληματικών προσώπων της επανάστασης: Κολοκοτρώνης, Καραϊσκάκης, Παπαφλέσσας, Αθανάσιος Διάκος, Μάρκος Μπότσαρης, Μπουμπουλίνα, Λάμπρος Κατσώνης, Ρήγας Φεραίος, Λόρδος Βύρων. Τα πορτρέτα τους κοσμούν τα εξώφυλλα των τευχών ηρωοποιημένα και δαφνοστεφανωμένα, με τον ίδιο τρόπο που ήταν αναρτημένα στις σχολικές αίθουσες κατά τη μετεμφυλιακή περίοδο. Άλλοι τίτλοι ήταν αφιερωμένοι σε θρυλικά γεγονότα της περιόδου, όπως ο χορός του Ζαλόγγου, το Ολοκαύτωμα στο Αρκάδι, αλλά και τεύχη που καταπιάνονταν με τους Αρματολούς και τους Κλέφτες, τους Σουλιώτες και τον Αλή Πασά. Κοινός παρονομαστής όλων αυτών των ιστοριών η αποθέωση του ελληνικού ηρωισμού, η αυταπάρνηση των αγωνιστών, ο αγνός πατριωτισμός τους και το ακατάβλητο πνεύμα ελευθερίας τους. Η απαξίωση που γνώρισε η ιδεολογία της εθνικοφροσύνης στη Μεταπολίτευση, συμπαρέσυρε κάθε αναφορά σε φουστανέλες και καριοφίλια. Απηχώντας το πνεύμα και τις αντιλήψεις μιας εντελώς διαφορετικής γενιάς δημιουργών, ο Χρήστος Σταμπουλής θα μας εκπλήξει το 2012 με μια ασυνήθιστη για τα ελληνικά δεδομένα κυκλοφορία που συνδυάζει το... βουκολικό manga με τον ιστορικοπολιτικό προβληματισμό και τον φιλοσοφικό στοχασμό. Ο λόγος για τη «Μαύρη Φουστανέλα», έναν τσοπάνη της ελληνικής υπαίθρου επί τουρκοκρατίας που, στην αναζήτηση της αγαπημένης του προβατίνας Μαυροβουλίτσας, συναντιέται με μια σειρά από πρόσωπα της Επανάστασης του 1821. «1821 - η αρχή της Επανάστασης», των Χ. Σακελλαροπούλου και Σ. Θεοχάρη Μέσα από την υπαρξιακή του περιπέτεια, ο πολυεπίπεδος αντι-ήρωας (επινόηση του δημιουργού Γιώργου Τσακιρέλλη) έρχεται σε επαφή με τις ρίζες της κακοδαιμονίας και των παθογενειών του σύγχρονου ελληνικού κράτους, ενώ στοχάζεται περίπλοκα ζητήματα όπως η θρησκεία και η εθνική ταυτότητα. Η «Μαύρη Φουστανέλα» κυκλοφόρησε αρχικά σε ένα 48σελιδο κόμικς 2.000 αντιτύπων που διανεμήθηκαν δωρεάν, για να ολοκληρωθεί το 2015 σε μορφή επίτομης τριλογίας από τις εκδόσεις Inksitu Comix. Παντρεύοντας τη μυθική φαντασία με την τεχνολογία του steampunk, οι «Μυθοναύτες» (σε σύμπραξη Δημήτρη Σαββαΐδη και Γιάννη Ρουμπούλια) θα κάνουν το ντεμπούτο τους το 2016 από την εκδοτική Addart για να μας ξεδιπλώσουν στην τετράτομη περιπέτειά τους έναν παράλληλο προς τα ιστορικά γεγονότα κόσμο. Πρόκειται για βετεράνους του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα που από το 1830 θα αναλάβουν, με εντολή του κυβερνήτη του νεοσύστατου κράτους Καποδίστρια, να εκκαθαρίσουν τον ελλαδικό χώρο από τα μυθικά τέρατα που λυμαίνονται την ύπαιθρο επί αιώνες. Πιο πρόσφατη δουλειά του ίδιου σκιτσογράφου, σε σενάριο του Χάρη Γιουλάτου, ο «Μυθομάχος. 1821 – Ευχή και κατάρα» (εκδ. Nerdula Creative Lab), που εκτυλίσσεται σε ένα μυθικό σύμπαν λίγο πριν την επανάσταση. Η πιο επική και φιλόδοξη σειρά κόμικς για το 1821 έρχεται διά χειρός Θανάση Καραμπάλιου, με τον τίτλο «1800» (Jemma Press). Έχοντας ξεκινήσει από το 2018, και δουλεύοντας ήδη πάνω στο έκτο τεύχος, ο Καραμπάλιος μας αφηγείται μέσα από τη μυθοπλασία του (βασισμένη σε πολυετή σχολαστική έρευνα) τα παρασκήνια των χρόνων πριν από το ξέσπασμα της επαναστατικής πυρκαγιάς που απλώθηκε σε ολόκληρη τη νότια Ελλάδα. Ο Λαρισαίος δημιουργός επικεντρώνεται στον Δήμο Καραμάνο, έναν οικογενειάρχη, πρώην αρματολό, της προεπαναστατικής Θεσσαλίας, εντάσσοντας την ιστορία του ως ψηφίδα στο μεγάλο ψηφιδωτό της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Στην κορυφή των έργων κόμικς για το ’21, που δημιουργήθηκαν από εγχώριους/ες δημιουργούς στην επέτειο των 200 χρόνων, βρίσκεται αναμφισβήτητα η «Μάχη της πλατείας» του Soloup (εκδ. Ικαρος). Το ογκώδες γκράφικ νόβελ αναβιώνει τολμηρά και ενάντια σε εθνικά στερεότυπα, τη συναρπαστική ιστορία του 1821, μέσα από την αφήγηση ενός γέρου άστεγου της πλατείας Κολοκοτρώνη σε μια νεαρή κοπέλα. Ο συνδυασμός της αφηγηματικής γλώσσας των κόμικς και της επιστημονικής τεκμηρίωσης (να επισημανθεί ότι το 750 σελίδων βιβλίο περιλαμβάνει πάνω από 100 σελίδες με πηγές, χρονολόγιο, βιογραφικές σημειώσεις, ιστοριογραφικές επεξηγήσεις κ.ο.κ.) καθιστά τη «Μάχη της Πλατείας» ένα, συν τοις άλλοις, σπουδαίο εκπαιδευτικό βοήθημα. Με σεβασμό στην ιστορική ακρίβεια, η σχεδιάστρια Χ. Σακελλαροπούλου και ο ιστοριοδίφης Σ. Θεοχάρης εστιάζουν στο πρόσωπο του Αλέξανδρου Υψηλάντη με το κόμικς τους «1821 - Η αρχή της επανάστασης» (εκδ. Byzantine Tales). Πρόκειται για μια φιλότιμη προσπάθεια που επιχειρεί να αποκαταστήσει την τεράστια συμβολή του πρίγκιπα, στρατιωτικού και αρχηγού της Φιλικής Εταιρείας στην πολιτικοστρατιωτική προετοιμασία του Αγώνα και να μας θυμίσει κάτι που τείνουμε να ξεχνάμε: ότι, στην πραγματικότητα, η πρώτη φλόγα της επανάστασης δεν άναψε στον Μοριά, αλλά λίγο νωρίτερα, στη Μολδοβλαχία. Με ανάλογο σεβασμό στις ιστορικές πηγές αντιμετωπίζουν τα γεγονότα της άλωσης της Τριπολιτσάς και οι Αρχοντής και Λάμπρος Πάντσιος στο έργο τους «Ημερολόγια του ’21 – Ελευθερία ή Θάνατος» (εκδ. Comicon). Οι τρόποι με τους οποίους εξιστορήθηκε ο ελληνικός αγώνας της ανεξαρτησίας και οι τρόποι με τους οποίους ερμηνεύτηκαν τα γεγονότα που τον απαρτίζουν, αρχής γενομένης από τους ίδιους τους πρωταγωνιστές του, είναι περίπλοκοι και πολυσύνθετοι. Τα κόμικς δεν φιλοδοξούν προφανώς να υποκαταστήσουν την επιστημονική ιστορική έρευνα. Αποτελούν όμως ένα ερέθισμα για περαιτέρω μελέτη μιας εποχής που διαρκώς και επίμονα θα επανέρχεται από το παρελθόν για να θέτει νέα ερωτήματα στο παρόν μας. Εκδήλωση Το ’21 στα Κόμικς Όψεις και αναπαραστάσεις της Ελληνικής Επανάστασης στην Ένατη Τέχνη Ομιλητές: Αντώνης Νικολόπουλος (Soloup), σκιτσογράφος, μεταδιδακτορικός ερευνητής ΤΠΤΕ, Πανεπιστήμιο Αιγαίου Γιάννης Αντωνόπουλος, σκιτσογράφος και ιστορικός Γιάννης Κουκουλάς, μεταδιδακτορικός ερευνητής ΘΙΣΤΕ, διδάσκων ΑΣΚΤ Πού: Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών, Πειραιώς 256 Πότε: Πέμπτη 24 Μαρτίου, 13.30 Είσοδος ελεύθερη Πηγή

Soloúp: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη Ο Soloúp (Αντώνης Νικολόπουλος) είναι πολιτικός γελοιογράφος (Το Ποντίκι, περιοδικό δρόμου Σχεδία, παλαιότερα Το Βήμα, Goal news κ.ά.) και δημιουργός κόμικς (Βαβέλ, Γαλέρα κ.ά.). Έχει σπουδάσει Πολιτικές Επιστήμες στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, είναι διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αιγαίου και μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας του ίδιου πανεπιστημίου. Διδάσκει γελοιογραφία και κόμικς στο πρόγραμμα e-learning του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Μέχρι σήμερα, έχει κυκλοφορήσει 17 συλλογές και βιβλία με γελοιογραφίες και κόμικς. Το βιβλίο του Τα ελληνικά comics (Τόπος, 2012) επικεντρώνεται στην έρευνα και τη μελέτη της Ένατης Τέχνης στην Ελλάδα. Το graphic novel Αϊβαλί (Κέδρος, 2014) έχει βραβευτεί ως «Καλύτερο κόμικς 2015» και «Καλύτερο σενάριο» στα Ελληνικά Βραβεία Κόμικς, καθώς και με το Coup de coeur 2016 στο 17ο φεστιβάλ Rendez-vous du carnet de voyage (Clermont-Ferrand, Γαλλία)· έχει μεταφραστεί στα γαλλικά (Steinkis), στα τουρκικά (Istos) και στα αγγλικά (Somerset Hall Press), ενώ είναι προγραμματισμένη και η ισπανική του έκδοση. Το δεύτερο graphic novel του, Ο Συλλέκτης: Έξι διηγήματα για έναν κακό λύκο, κυκλοφόρησε το 2018 από τις Εκδόσεις Ίκαρος· το animation «Σουρσουρής» βασίζεται στο ομώνυμο κεφάλαιο του βιβλίου. Με αφορμή το Αϊβαλί και τον Συλλέκτη έχουν πραγματοποιηθεί εκθέσεις στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς, το 2015 και το 2019 αντίστοιχα. Δουλειά του έχει παρουσιαστεί στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Το τελευταίο graphic novel του, 21: Η μάχη της πλατείας (Εκδόσεις Ίκαρος, 2021), μας έδωσε την αφορμή για την ακόλουθη συνέντευξη. Υπήρξε κάποιο πλάνο για να γραφτεί και να σχεδιαστεί το graphic novel 21: Η μάχη της πλατείας; Η αρχική ιδέα να φτιάξουμε ένα graphic novel για την Επανάσταση του 1821 ήταν των τριών ερευνητριών του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου (ΕΙΜ), της Παναγιώτας Παναρίτη, της Ρεγγίνας Κατσιμάρδου και της Νατάσας Καστρίτη. Σκέφτηκαν δηλαδή να κάνουμε κάτι όπως το Αϊβαλί, που καταπιανόταν αντίστοιχα με το 1922 και τη Μικρασιατική καταστροφή. Δουλεύαμε λοιπόν την «πλατεία» ήδη απ’ το 2017, όταν ήρθε η προκήρυξη του ΕΛΙΔΕΚ για υποστήριξη έργων που θ’ αφορούσαν το 1821 και θα συνδύαζαν την επιστημονική έρευνα με την έντεχνη δημιουργία. Έτσι, με τη συμβολή του Τμήματος Πολιτισμικής Τεχνολογίας κι Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου και της καθηγήτριας Εύης Σαμπανίκου, ενταχθήκαμε στο πρόγραμμα και όχι μόνο φτιάξαμε το έργο που γνωρίζετε, αλλά και μια σειρά παράλληλων δραστηριοτήτων που βρίσκονται ακόμα σε εξέλιξη. Δυο εκθέσεις, ντοκιμαντέρ / making of, ιστοσελίδα, εργαστήρια, εκπαιδευτικό e-book, μια διημερίδα που ετοιμάζουμε για τον Μάιο… Κάθε κεφάλαιο ξεκινάει στη σύγχρονη Αθήνα, στην Πλατεία Κολοκοτρώνη, στη σκιά του αγάλματος του Κολοκοτρώνη. Γιατί επιλέξατε τη μορφή του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη; Το άγαλμα του γλύπτη Λάζαρου Σώχου και η πλατεία μπροστά από την Παλαιά Βουλή αποτελούν, όπως είπατε, το background της σύγχρονης ιστορίας του βιβλίου. Είναι ένα ιδιαίτερα αναγνωρίσιμο τοπόσημο συνδεδεμένο με το αφήγημα της Ελληνικής Επανάστασης. Ταυτόχρονα όμως είναι και μια δική μου παιδική ανάμνηση, αφού το συγκεκριμένο άγαλμα το θαύμαζα από μικρός. Ο Κολοκοτρώνης, τώρα, δεν είναι μόνο διαχρονικά η πλέον αναγνωρίσιμη μορφή της Επανάστασης, αλλά και μια προσωπικότητα που συμμετείχε σε κάποια από τα σημαντικότερα επεισόδιά της. Άλλοτε με το σπαθί στο χέρι, άλλοτε ως διωκόμενος και φυλακισμένος από τους αντιπάλους του. Μια φιγούρα βέβαια με τα θετικά και τα αρνητικά της. Σκέφτηκα λοιπόν πως δεν θα υπήρχε ιδανικότερο σημείο για να «τοποθετηθεί» ένας τέτοιος σύγχρονος διάλογος με το παρελθόν, από το παγκάκι μπροστά στον έφιππο Κολοκοτρώνη. Σ’ αυτή την πλατεία συμβαίνει τώρα και το εξής όμορφο. Η έκθεσή μας στο ΕΙΜ για το graphic novel, που θα συνεχιστεί μέχρι και τον Μάιο του 2022, πραγματοποιείται στο μέγαρο της Παλαιάς Βουλής. Έτσι, οι επισκέπτες περνώντας μπροστά από το άγαλμα για να μπουν στην έκθεση, γίνονται κατά κάποιον τρόπο κι εκείνοι κομμάτι του graphic novel καθώς το ίδιο το σκηνικό του βιβλίου, η συγκεκριμένη πλατεία που βρίσκεται και στο εξώφυλλο, ζωντανεύει. Η Λίμπυ συνομιλεί με τον ηλικιωμένο Κάρπο Παπαδόπουλο. Τι βρίσκει στον συνομιλητή της και γοητεύεται από τις ιστορικές αφηγήσεις του; Πέρα από τον ιδεότυπο του «παππού» ή του «δασκάλου», ο Κάρπος επωμίζεται και έναν ακόμη ρόλο. Εκείνου που με κάποιο μυθιστορηματικό τέχνασμα κατέχει την οπτική του αυτόπτη μάρτυρα της Επανάστασης και μάλιστα από την πλευρά των «άγνωστων» αγωνιστών. Ανθρώπων δηλαδή που πολέμησαν στην Επανάσταση, όπως ο Φωτάκος, ο Κάρπος, ο Κασομούλης, η Ζαραφοπούλα και αμέτρητοι ακόμα, αλλά πέρασαν στα «ψιλά» γράμματα της ιστορίας. Έτσι, η Λίμπυ στις αφηγήσεις του Κάρπου (και μαζί με αυτήν κι εμείς) ανακαλύπτει μιαν άλλη, ουσιαστικά άγνωστη ιστορία του ’21. Όλοι ήταν επαναστάτες και όλοι μάχονταν για την ελευθερία. Όμως η αντίληψη της «ελευθερίας» ήταν πολύ διαφορετική για τον καθένα. Μου αρέσει η σύνδεση που κάνει ο Κάρπος με το παρελθόν και το παρόν. Έχει ομοιότητες το παρόν με το παρελθόν; Οι συνθήκες του 1821 είναι τόσο ακραίες και τόσο διαφορετικές από τις σημερινές, που χρειάζεται ιδιαίτερη προσπάθεια και φαντασία για να κατανοήσουμε, έστω ελλειπτικά, το πλαίσιο όπου εξελίχθηκε εκείνος ο πολυεπίπεδος και πολυμέτωπος αγώνας. Οι αναφορές στο παρελθόν έχουν πάντα τη δική τους σημασία, περισσότερο ως μια διαδικασία αυτοπροσδιορισμού της κοινωνίας με τη φαντασιακή της επανατοποθέτηση στο ιστορικό πλαίσιο και στο εθνικό αφήγημα. Το ίδιο πάνω-κάτω συμβαίνει και με τον καθένα από εμάς, καθώς προσπαθούμε να κατανοήσουμε την ιστορία. Μέσα από τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη μαθαίνουμε για την εποχή του και τη συμβολή του στο 1821. Γιατί οι αντίπαλοί του είχαν σκληρή αντιπαράθεση μαζί του; Στα χρόνια της Επανάστασης, όλοι ήταν φυσικά εναντίον των Οθωμανών. Όμως σε ένα δεύτερο επίπεδο διεκδίκησης του κενού της εξουσίας, όλοι ήταν εναντίον όλων: Οπλαρχηγοί, κοτζαμπάσηδες, καραβοκυραίοι, Φαναριώτες, Έλληνες της διασποράς, φιλέλληνες και «φιλέλληνες». Η μεγαλύτερη δομική σύγκρουση θα λέγαμε όμως πως συνέβαινε ανάμεσα στην τότε κυρίαρχη αντίληψη του τοπικισμού και την ανάγκη δημιουργίας κάποιου συγκεντρωτικού πολιτειακού συστήματος και μιας νέας εθνικής κρατικής οντότητας. Ο Κολοκοτρώνης υπήρξε ίσως η πιο δυναμική προσωπικότητα και ο πλέον ισχυρός οπλαρχηγός της παλαιότερης αντίληψης των πραγμάτων. Ήταν λοιπόν αναμενόμενο να βρίσκεται σε τροχιά σύγκρουσης όχι μόνο με τους «νεόφερτους» Έλληνες πολιτικούς, όπως ο Μαυροκορδάτος ή ο Κωλέττης, αλλά και με τους ξένους εθελοντές και φιλέλληνες, τους Βαυαρούς αντιβασιλείς, ακόμα και με ισχυρές οικογένειες του παλαιότερου κατεστημένου όπως οι Δεληγιανναίοι και οι Κουντουριώτες. Από πού προήλθε η αντίθεση πολιτικών και στρατιωτικών, που οδήγησε στον εμφύλιο; Είναι αυτό που σας προανέφερα. Όλοι ήταν επαναστάτες και όλοι μάχονταν για την ελευθερία. Όμως η αντίληψη της «ελευθερίας» ήταν πολύ διαφορετική για τον καθένα. Διαφορετική «ελευθερία» φανταζόταν ο καθένας επιδιώκοντας για τον εαυτό του μια προνομιακή θέση στο μετεπαναστατικό πλέγμα της εξουσίας. Μου άρεσε και η αναφορά στους περιθωριοποιημένους αγωνιστές της Επανάστασης. Γιατί η επίσημη ιστορία δεν τους δίνει μεγάλη σημασία; Την ιστορία τη γράφουν συνήθως αυτοί που έχουν τη δυνατότητα να τη γράψουν, δηλαδή οι «νικητές». Έτσι, διαμορφώνεται κι ένα κυρίαρχο ιστορικό αφήγημα που δυναμώνει τη δική τους πλευρά και αποδυναμώνει εκείνη των εχθρών, αλλά και τον ρόλο των εσωτερικών τους αντιπάλων. Καθώς το ελληνικό εθνικό αφήγημα δομήθηκε από ιστορικούς και συγγραφείς συνήθως κοντά στην κρατική εξουσία, χιλιάδες αγωνιστές που πολέμησαν ή πέθαναν για την Επανάσταση πέρασαν σε δεύτερη μοίρα ή και στην αφάνεια, μιας και βρίσκονταν από την πλευρά των «πολιτικών αντιπάλων». Γι’ αυτό και παρατηρούμε, από τους πρώτους κιόλας μετεπαναστατικούς χρόνους, μια τέτοια συγγραφική διαμάχη για την «αληθινή» απόδοση της ιστορίας ανάμεσα σε λόγιους, όπως ο Σπυρίδων Τρικούπης από τη μια, και τους «απομνημονευματογράφους» βετεράνους αγωνιστές, όπως ο Κάρπος ή ο Φωτάκος. Την ιστορία τη γράφουν συνήθως αυτοί που έχουν τη δυνατότητα να τη γράψουν, δηλαδή οι «νικητές». Πώς καταφέρατε και συνδυάσατε τη ζωγραφική με τη συγγραφή; Έτσι κι αλλιώς, η σχέση του λόγου και της εικόνας είναι δομική στα κόμικς και τα graphic novels. Όμως οι αφηγηματικές δυνατότητες του συνδυασμού τους είναι κάτι που με απασχολεί και προσωπικά, τόσο σε καλλιτεχνικό επίπεδο όσο και ακαδημαϊκό. Η σημειολογία και η ιστορία των κόμικς είναι όχι μόνο το αντικείμενο του διδακτορικού μου, αλλά και της μεταδιδακτορικής μου έρευνας. Σταδιακά, με τα graphic novels Ο Συλλέκτης, το Αϊβαλί και Η μάχη της πλατείας έχει προκύψει στη δουλειά μου ένας πολύ συγκεκριμένος αφηγηματικός συνδυασμός, με σπονδυλωτές και παράλληλες ιστορίες κι έμφαση στην πολυπρισματικότητα. Σε αυτό το αφηγηματικό παιχνίδι, οι ρόλοι του σεναρίου και των εικόνων είναι εξίσου σημαντικοί, αλλά ακόμα πιο σημαντικός ο τρόπος της σύνδεσής τους σε μια ενιαία αφηγηματική ροή. Ποια είναι η ανταπόκριση των αναγνωστών; Κάθε έργο έχει και το δικό του φανατικό κοινό. Έτσι στον Συλλέκτη, στο Αϊβαλί και τώρα στη Μάχη της πλατείας έρχονται πίσω διαρκώς ιδιαίτερα κολακευτικά σχόλια από τους αναγνώστες αλλά και από δημοσιογράφους, πανεπιστημιακούς ή εκπαιδευτικούς. Νομίζω όμως πως το πιο ενδιαφέρον στοιχείο προέρχεται από την ανταπόκριση που έχει παραδόξως εκτός Ελλάδας το Αϊβαλί, το οποίο καταπιάνεται με ένα τόσο «ελληνικό» ζήτημα. Οι κριτικές και τα σχόλια που αφορούν την αγγλική, τη γαλλική ή την ισπανική μετάφραση, πόσο μάλλον την τουρκική, είναι πραγματικά συγκινητικά. Τι σημαίνει για εσάς η επέτειος του εορτασμού των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821; Τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση υπήρξαν πράγματι μια καλή ευκαιρία για έναν εσωτερικό διάλογο της κοινωνίας μας σε σχέση με την ιστορική, πολιτική και πολιτισμική μας εξέλιξη. Έχω όμως την αίσθηση πως πολλές από τις επετειακές εκδηλώσεις σπαταλήθηκαν σε τηλεοπτικές φιέστες, επιφανειακές αναφορές και ιστορικά φτηνούς εντυπωσιασμούς. Παρ’ όλα αυτά, σε επίπεδο αρχειακής έρευνας, νέων εκδόσεων και καλλιτεχνικών αποτυπώσεων, είδαμε να δημοσιοποιούνται εξαιρετικές εργασίες. Και μόνο αυτές ν’ αναλογιστούμε, νομίζω πως το πρόσημο είναι θετικό, μιας και θ’ αποτελέσουν τα επόμενα χρόνια την ουσιαστική σημερινή παρακαταθήκη για έναν ακόμα πιο γόνιμο και αναστοχαστικό διάλογο με το παρελθόν. 21: Η μάχη της πλατείας Soloúp Ίκαρος 752 σελ. ISBN 978-960-572-410-8 Τιμή €25,00 Πηγή

Έκθεση comics – Soloup: 1821- η μάχη της πλατείας Την Τρίτη 6/7/2021 ανοίγει για το κοινό η έκθεση «1821- Η μάχη της πλατείας» στον ανακαινισμένο χώρο υποδοχής του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου (Μέγαρο Παλαιάς Βολής, Σταδίου 13). Τι γνωρίζουμε σήμερα για το 1821; Και τι θα νιώθουν, τι θα λένε για την Επανάσταση οι millennials στα δικά τους παιδιά; Ιστορίες πολλών ανθρώπων, η Ιστορία μας. Μάχες στα βουνά και στις θάλασσες, μάχες και στα λόγια, στα κείμενα όσων έζησαν την Επανάσταση ή ασχολήθηκαν με αυτήν. Μια «μάχη» και στη σημερινή πλατεία, μπροστά από το άγαλμα του Κολοκοτρώνη. Εκεί όπου οι κουβέντες για το 1821 ενός γέρου άστεγου παλεύουν με τη λήθη και τα εθνικά στερεότυπα, τις ερμηνείες της Ιστορίας, τις σιωπές της. Εκεί όπου οι μάχες, μέσα από τούτες τις αφηγήσεις, ζωντανεύουν μπροστά στα έκπληκτα μάτια ενός νεαρού κοριτσιού. Όλοι είναι εδώ. Ήρωες και αντιήρωες. Ρουμελιώτες και Μοραΐτες, κοτζαμπάσηδες, Φαναριώτες, καραβοκύρηδες, φιλέλληνες και οπλαρχηγοί, οι Μεγάλες Δυνάμεις, τα φιρμάνια των Οθωμανών, τα γιαταγάνια των Αλβανών, οι ξιφολόγχες των Αιγυπτίων. Το graphic novel «21: Η μάχη της πλατείας», το οποίο κυκλοφόρησε πρόσφατα σε έντυπη μορφή από τις εκδόσεις Ίκαρος, επιχειρεί μια διαφορετική προσέγγιση της Ιστορίας, συνδυάζοντας την έντεχνη αφήγηση των κόμικς με την επιστημονική τεκμηρίωση. Ακολουθώντας τα κείμενα πάνω από 30 συγγραφέων, αλλά και τις εικαστικές δημιουργίες περισσότερων από 50 ζωγράφων και χαρακτών, το βιβλίο αποτελεί ένα παζλ υποκειμενικών προσεγγίσεων για τις μάχες και τα πρόσωπα του Αγώνα, τα γεγονότα και τις ιδέες της Επανάστασης. Το παράρτημα του βιβλίου, με γλωσσάρι, χρονολόγιο, βιογραφικά, αλλά και κατατοπιστικά κείμενα και αναφορές σε πηγές, προσφέρεται για μια πολυεπίπεδη ανάγνωση. To έργο υποστηρίχτηκε από το Ελληνικό Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ.) με τη συμβολή του τμήματος Πολιτισμικής Τεχνολογίας κι Επικοινωνίας (Τ.Π.Τ.Ε) του Πανεπιστημίου Αιγαίου ενώ τελεί υπό την αιγίδα του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου (Ε.Ι.Μ). Η έκθεση «1821- Η μάχη της πλατείας» βασίζεται στην έρευνα και το εικαστικό υλικό του graphic novel του Soloup. Περιλαμβάνει αφηγηματικές ενότητες από το έργο, πρωτότυπες σελίδες και προσχέδια σε μολύβι αλλά και υλικό τεκμηρίωσης από κειμήλια, αρχεία και εικαστικά έργα, που χρησίμευσαν ως πρότυπες αναφορές για τον σχεδιασμό συγκεκριμένων σκίτσων του έργου. Στον χώρο της έκθεσης θα προβάλλεται και το ντοκιμαντέρ αποτύπωσης και δημιουργίας του έργου: Making of …behind the sketches, σε σκηνοθεσία Μελέτη Μοίρα. Ευτυχής συγκυρία είναι η ανάπτυξη της έκθεσης στον τόπο που διαδραματίζεται η σύγχρονη ιστορία του graphic novel, στο μέγαρο της Παλαιάς Βουλής, όπου από το 1962 στεγάζεται το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο. Έτσι οι επισκέπτες, πριν μπουν στον εκθεσιακό χώρο του κτηρίου, αντικρίζουν τον υποβλητικό έφιππο ανδριάντα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, έργο του γλύπτη Λάζαρου Σώχου, που πρωταγωνιστεί στις σελίδες του βιβλίου. Η έκθεση ανοίγει άμεσα ώστε, όσοι το επιθυμούν, εκμεταλλευόμενοι την ύφεση της πανδημίας, να την επισκεφθούν με άνεση τους θερινούς μήνες. Στις αρχές του φθινοπώρου, σε ημερομηνία που θα ανακοινωθεί και από το site http://www.1821graphicnovel.gr, θα πραγματοποιηθεί εκδήλωση παρουσίασης της έκθεσης αλλά και των παράλληλων δράσεων που θα αναπτυχθούν με επίκεντρο το graphic novel «21: Η μάχη της πλατείας». Συντελεστές: Σενάριο- σχέδια: Soloup/Αντώνης Νικολόπουλος (Μεταδιδακτορικός Ερευνητής Τ.Π.Τ.Ε./ Πανεπιστήμιο Αιγαίου), δημιουργός του graphic novel Ερευνητική ομάδα/ επιμέλεια έκθεσης: Νατάσα Καστρίτη (Ιστορικός Τέχνης, επιμελήτρια Ε.Ι.Μ.) Ρεγγίνα Κατσιμάρδου (Ιστορικός, επιμελήτρια Ε.Ι.Μ.) Παναγιώτα Παναρίτη (Δρ. Αρχαιολογίας, επιμελήτρια Ε.Ι.Μ.) Επιστημονική συμβολή: Εύη Σαμπανίκου (Καθηγήτρια Τ.Π.Τ.Ε. / Πανεπιστήμιο Αιγαίου) Ντοκιμαντέρ αποτύπωσης «Making of …behind the sketches»: Μελέτης Μοίρας Διάρκεια έκθεσης: Ιούλιος 2021- Μάιος 2022 Ώρες λειτουργίας: Τρίτη- Κυριακή, 8:30-14:30. Είσοδος ελεύθερη Εθνικό Ιστορικό Μουσείο Μέγαρο Παλαιάς Βουλής, Πλατεία Κολοκοτρώνη, Σταδίου 13, Αθήνα, 10561 Τηλ: 210-3237617, 210-3237315, 210-3222266, Fax: 210-3213786 www.nhmuseum.gr , E-mail: info@nhmuseum.gr Περισσότερες πληροφορίες: www.1821graphicnovel.gr Πηγή

Στην καυτή Αθήνα των κόμικς Γιάννης Κουκουλάς Καταμεσής του Ιουλίου σε μια Αθήνα που βράζει, δημιουργοί κόμικς, εκδότες, ομάδες και οργανωτές εκθέσεων βάζουν τα δυνατά τους για να αναπληρώσουν ενάμιση χρόνο «πολιτιστικής αποστασιοποίησης» Γράφαμε στο προηγούμενο φύλλο για το φεστιβάλ «Comics n’ Beer» που ξεκίνησε χθες και ολοκληρώνεται αύριο στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης με ενδιαφέρουσες συζητήσεις, βιβλιοπαρουσιάσεις, workshops, bazaar εκδοτικών οίκων και ένα πολυπληθές artist’s alley. Γράφαμε επίσης για την παρουσίαση του νέου βιβλίου της Σταυρούλας Παπαδάκη στον κήπο του Νομισματικού Μουσείου της Αθήνας. Και πάνω που λέγαμε ότι είναι ελπιδοφόρο μέσα στον Ιούλιο να πραγματοποιούνται τόσα γεγονότα γύρω από τα κόμικς, προέκυψαν ακόμα δυο σημαντικές εκθέσεις. Η μία ξεκίνησε πριν από λίγες ημέρες και θα συνεχιστεί μέχρι τον Μάιο του 2022. Πρόκειται για την έκθεση που ακολουθεί την έκδοση του βιβλίου του Soloup «1821 - Η μάχη της πλατείας» (εκδόσεις Ίκαρος) που το παρουσιάσαμε από αυτές εδώ τις σελίδες πριν από λίγες εβδομάδες. Η έκθεση πραγματοποιείται στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο της Αθήνας (Παλαιά Βουλή, Σταδίου 13, πλατεία Κολοκοτρώνη), δίπλα στο άγαλμα του Κολοκοτρώνη με την περικεφαλαία και την απίστευτη ιστορία της· ένα άγαλμα του γλύπτη Λάζαρου Σώχου, που παίζει σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της πλοκής. Η έκθεση «1821 - Η μάχη της πλατείας» βασίζεται στην έρευνα και στο εικαστικό υλικό του Soloup σε συνεργασία με την ερευνητική ομάδα που αποτελείται από τη Νατάσα Καστρίτη (ιστορικό Τέχνης, επιμελήτρια ΕΙΜ), Ρεγγίνα Κατσιμάρδου (ιστορικό, επιμελήτρια ΕΙΜ), Παναγιώτα Παναρίτη (δρα Αρχαιολογίας, επιμελήτρια ΕΙΜ) και την επιστημονική επιμέλεια της Εύης Σαμπανίκου, καθηγήτριας ΤΠΤΕ του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Περιλαμβάνει αφηγηματικές ενότητες από το έργο, πρωτότυπες σελίδες και προσχέδια σε μολύβι αλλά και υλικό τεκμηρίωσης από κειμήλια, αρχεία και εικαστικά έργα, που χρησίμευσαν ως πρότυπες αναφορές για τον σχεδιασμό συγκεκριμένων σκίτσων του έργου. Στον χώρο της έκθεσης θα προβάλλεται παράλληλα και το ντοκιμαντέρ αποτύπωσης και δημιουργίας του έργου: Making of… behind the sketches, σε σκηνοθεσία Μελέτη Μοίρα. (Ώρες λειτουργίας: Τρίτη - Κυριακή, 8.30–14.30, είσοδος ελεύθερη). Από την περασμένη Δευτέρα εγκαινιάστηκαν ακόμα τρεις σημαντικές εκθέσεις στο Ψηφιακό Μουσείο Κόμικς, έναν θεσμό που ξεκίνησε τη λειτουργία του μόλις πριν από μερικές εβδομάδες αλλά με τις δραστηριότητές του προσελκύει καθημερινά όλο και μεγαλύτερο αριθμό αναγνωστών και αναγνωστριών. Η πρώτη από τις εκθέσεις αποτελεί μια μόνιμη αναδρομική έκθεση του μουσείου, σε συνεργασία με τις εκδόσεις Μικρός Ήρως, που είναι αφιερωμένη στον Στέλιο Ανεμοδουρά, δημιουργό του «Μικρού Ήρωα» και εκδότη του «Μπλεκ» καθώς και δεκάδων άλλων τίτλων και χαρακτήρων στα ελληνικά κόμικς περασμένων δεκαετιών. Στα σχεδόν 55 χρόνια παρουσίας του στις εκδόσεις, o Στέλιος Ανεμοδουράς «έχτισε» μια μικρή αυτοκρατορία, που κυριάρχησε στον χώρο του παιδικού λαϊκού εντύπου, με περισσότερους από 100 τίτλους περιοδικών. Από τον «Μικρό Ήρωα» και το «Μπλεκ» μέχρι την «Κατερίνα» και το «Ζαγκόρ», η έκθεση καταγράφει αυτή την τεράστια κληρονομιά, με αγαπημένους ήρωες και χιλιάδες σελίδες από σπάνιο και εξαντλημένο υλικό. Έργο από την έκθεση-αφιέρωμα στον Στέλιο Ανεμοδουρά «200 Χρόνια Ελλάδα μέσα από τα Κόμικς» είναι ο τίτλος της δεύτερης έκθεσης που πραγματοποιείται υπό την αιγίδα της επιτροπής «21 - 200 Χρόνια Μετά την Επανάσταση». Η έκθεσή, σύμφωνα με τους διοργανωτές, «διατρέχει γραμμικά την Ιστορία της Ελλάδας, από τη σύσταση του ελληνικού κράτους, μέχρι σήμερα, όπως αυτή αποτυπώνεται στην εγχώρια παραγωγή, παρακολουθώντας βιογραφίες επιφανών Ελλήνων, ιστορικά γεγονότα-σταθμούς, αλλά και απλές, καθημερινές στιγμές των κατοίκων της χώρας μας, μέσα στον χρόνο και τον χώρο». Στην έκθεση περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων έργα των Τάσου Αποστολίδη, Μαρίας-Ηλέκτρας Ζογλοπίτου, Δημήτρη Βανέλλη, Θανάση Πέτρου, Γιώργου Γούση , Γιάννη Ράγκου, Τάσου Ζαφειριάδη, Πέτρου Χριστούλια, Πέτρου Ζερβού, Δημήτρη Καμένου, Θανάση Καραμπάλιου, Ηλία Κατιρτζιγιανόγλου, Aldo Shabani, Παναγιώτη Πανταζή, Σταύρου Κιουτσιούκη, Soloup, Nicolas Wouters & Δημήτρη Μαστώρου καθώς και του Γιάννη Καλαϊτζή. Απόσπασμα από εξώφυλλο της «Τσιγγάνικης Ορχήστρας»- του Γιάννη Καλαϊτζή Τέλος, η τρίτη έκθεση μπορεί να μην είναι δημιουργημένη από επαγγελματίες, αλλά η σημασία της δεν είναι μικρότερη και δεν υστερεί σε τίποτα από τις άλλες. Με τίτλο «Οι Μνήμες του Παρελθόντος» και έχοντας τον χαρακτήρα μιας μόνιμης παρουσίας στο μουσείο, η έκθεση αποτελείται αποκλειστικά από έργα που φιλοτέχνησαν παιδιά. Σύμφωνα με τους διοργανωτές, «αφού παρακολούθησαν μια παρουσίαση για το Ολοκαύτωμα και τις συνέπειές του στην Εβραϊκή Κοινότητα Θεσσαλονίκης, 16 μαθητές της 6ης Δημοτικού από το 18ο Δημοτικό Σχολείο Πειραιά συμμετείχαν σε ένα εργαστήριο δημιουργίας μονοσέλιδων κόμικς. Τα έργα που προέκυψαν παρουσιάζονται για πρώτη φορά στην ψηφιακή μορφή τους, σε αυτή τη μικρή και άκρως συγκινητική έκθεση». Η έκθεση πραγματοποιείται σε συνεργασία με την Athens Comics Library και με την υποστήριξη του Ιδρύματος TOLI - The Olga Lengyel Institute for Holocaust Studies and Human Rights. Παράλληλα, στο νέο περιεχόμενο προστέθηκε και η πρώτη οπτικοακουστική παραγωγή του Ψηφιακού Μουσείου, μία εφ’ όλης της ύλης συνέντευξη με τον βετεράνο σεναριογράφο κόμικς, Τάσο Αποστολίδη («Οι Κωμωδίες του Αριστοφάνη σε κόμικς») με την αναδρομική έκθεση του οποίου είχε εγκαινιαστεί το μουσείο τον περασμένο Μάιο. Είτε με τη φυσική παρουσία σε εκθέσεις, παρουσιάσεις και φεστιβάλ είτε με την ηλεκτρονική επίσκεψη στο ψηφιακό μουσείο, ο φετινός Ιούλιος φαίνεται να είναι εντελώς διαφορετικός από τον μελαγχολικό και τρομακτικό του 2020. Δημιουργοί κόμικς, εκδότες και διοργανωτές καλούν το κοινό να συμμετάσχει. Η τέχνη έχει ανάγκη το κοινό. Και δεν «θα πεθάνουμε όλοι» όπως απειλούν οι τρομολάγνοι του διαδικτύου. Πηγή

«Ποιοι γράφουν την Ιστορία;» Γιάννης Κουκουλάς Για τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821 ετοιμάζονταν γιορτές και πανηγύρια. Ο Covid απέτρεψε τα γλέντια και έτσι μείναμε μόνο με τον Κάρολο και τις καβαλίνες των αλόγων. Κυκλοφόρησαν όμως ορισμένα σπουδαία βιβλία για το θέμα. Με το «’21, η μάχη της πλατείας» του Soloup να ξεχωρίζει Έχουμε χορτάσει από Παπαφλέσσα και Κώστα Πρέκα, από ξυρισμένες φάτσες ηρώων της Επανάστασης και καλοσιδερωμένες φουστανέλες, από παρελάσεις και λόγους εκπροσώπων σωματείων και πολιτιστικών συλλόγων, από εμβατήρια και καταθέσεις στεφάνων. Μπορεί να είναι αναπόφευκτα όλα αυτά όταν συντηρούν εθνικούς μύθους και μεγάλες αφηγήσεις. Αλλά πόσο συμβάλλουν στη γνώση της Ιστορίας; Και ακόμα περισσότερο στην κατανόησή της; Πόσα γνωρίζουμε για το τι πράγματι συνέβη το 1821, λίγο πριν και λίγο μετά; Και από ποιων τα γραπτά, τις μαρτυρίες, τα απομνημονεύματα, τις αφηγήσεις; Με πόσο κριτικό μάτι είμαστε διατεθειμένοι και ικανοί να ξαναδούμε το 1821 ως ιστορικό γεγονός, ενταγμένο στην εποχή του και απαλλαγμένο από σύγχρονα εθνικά συμφέροντα; Να αντικρίσουμε τους πρωταγωνιστές του όχι ως αφίσες σε σχολικές τάξεις και εξώφυλλα στα Κλασσικά Εικονογραφημένα αλλά ως ανθρώπους με σάρκα και οστά, με πάθη, όνειρα και ανησυχίες; Να μάθουμε λίγο περισσότερα τόσο για την από δω πλευρά, τη «δικιά μας», όσο και για την άλλη πλευρά; Να αποφύγουμε τις εξιδανικεύσεις και τις ωραιοποιήσεις και να τοποθετήσουμε την αλλαγή που συνέβη στην Ελλάδα σε ένα γενικότερο πλαίσιο γεωπολιτικών ανακατατάξεων; Όλα αυτά είναι δύσκολα και απαιτούν χρόνο, διάβασμα και σίγουρα αλλαγή νοοτροπίας. Μπορεί να είναι πιο εύκολα, όμως, αν έρθουν μέσω της τέχνης, μέσω μιας μυθοπλασίας που στο επίκεντρό της βρίσκονται η ελληνική ιστορία και η Επανάσταση του 1821. Και τέτοιο είναι το «’21, η μάχη της πλατείας» (εκδόσεις Ίκαρος, 750 σελίδες) του Soloup, επτά χρόνια μετά το πολυβραβευμένο «Αϊβαλί» για τα γεγονότα του 1922 και τρία χρόνια μετά τον σπαρακτικό και πανέμορφο «Συλλέκτη» για τη γονεϊκή αποξένωση. Το «’21» αποτελεί μια ιδανική πρόταση αλλαγής παραδείγματος απέναντι στα καθιερωμένα και προτείνει μια διαφορετική ματιά πάνω στα γεγονότα που οδήγησαν στη σύσταση του νεοελληνικού κράτους. «Τι πραγματικά γνωρίζουμε σήμερα για το 1821; Και τι θα νιώθουν, τι θα λένε για την Επανάσταση οι millennials στα δικά τους παιδιά; Ποια είναι η εικόνα, η παράσταση, η οπτική αντίληψη που έχουμε για εκείνο τον Αγώνα; Ανταποκρίνεται στην αισθητική και το περιεχόμενο των πινάκων του Βρυζάκη; Σε όσα μας εξιστορεί ο Μακρυγιάννης και αναπαριστά ο γνωστός ως Παναγιώτης Ζωγράφος; Σε όσα έβλεπε σε αυτήν ο Θεόφιλος; Στη συγκινησιακή φόρτιση των κειμένων και των ζωγραφικών έργων των φιλελλήνων διανοουμένων της εποχής της; Ανταποκρίνεται στην οπτική -και σε έναν βαθμό κιτς- σημειολογική αφήγηση του ελληνικού εμπορικού κινηματογράφου, με ιδιαίτερα παραγωγική έμφαση κατά την περίοδο της Επταετίας; Κι αλήθεια γιατί χρησιμοποιήθηκε τόσο πολύ η Ελληνική Επανάσταση -μια επανάσταση στο πλαίσιο του αγώνα των λαών για ανεξαρτησία και αυτοδιάθεση, μέσα στο εκρηκτικό κοινωνικοϊστορικό και ιδεολογικό τοπίο της Ευρώπης που άλλαζε τόσο δραματικά τον 19ο αιώνα- στα χείλη “εθνικοφρόνων σωτήρων” παντός τύπου;» αναρωτιέται η Εύη Σαμπανίκου, καθηγήτρια του Τμήματος Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου, που συμμετείχε στην υλοποίηση του βιβλίου ως επιστημονικός σύμβουλος, στο εισαγωγικό της σημείωμα. Και συμπληρώνει ότι αυτό που ενδιέφερε ιδιαίτερα την ομάδα που εργάστηκε για την υλοποίηση του βιβλίου μαζί με τον Soloup ήταν το μετά την Επανάσταση: «Αυτό το μετά είναι που αναζητήσαμε. Επιχειρήσαμε, λοιπόν, να ξαναδούμε την Επανάσταση με όσο το δυνατόν πιο αποστασιοποιημένη, σύγχρονη ματιά και να αποδώσουμε σε αυτήν τη δική μας ανάγνωση των αθέατων όψεων, καλά φυλαγμένων σαν σκοτεινά μυστικά στα αρχεία της Ιστορίας». Την έρευνα των αρχείων και την επιμέλεια του παραρτήματος του βιβλίου υπογράφουν οι Νατάσα Καστρίτη, ιστορικός Τέχνης, Ρεγγίνα Κατσιμάρδου, ιστορικός, και Παναγιώτα Παναρίτη, δρ Αρχαιολογίας, όλες επιστημονικές συνεργάτριες του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου που, όπως αναφέρουν στο δικό τους εισαγωγικό σημείωμα, είχαν εργασία εξαντλητική και πολυεπίπεδη: «Η αφήγηση και η τεκμηρίωση του έργου βασίστηκαν σε πρωτότυπο υλικό (πηγές της περιόδου, ιστορικά κείμενα, απομνημονεύματα αγωνιστών και ξένων φιλελλήνων, ημερολόγια, αρχειακό υλικό κ.λπ.), ιστορικά αναγνώσματα, ιστορικές μελέτες κ.ά. Το ίδιο ισχύει και για την εικονογράφηση: πρωτότυπο εικαστικό υλικό της περιόδου (προσωπογραφίες, ζωγραφικοί πίνακες, χαρακτικά κ.λπ), καλλιτεχνικές αποτυπώσεις, σύγχρονες των γεγονότων, αποτέλεσαν σε μεγάλο βαθμό πρότυπα για τα τελικά σκίτσα». Και όλα αυτά με τελικό υπεύθυνο τον Soloup που, όπως αναφέρει, είχε πολύ δύσκολες αποφάσεις να λάβει μπρος σε έναν τεράστιο όγκο υλικού: «Υπάρχουν τόσα πράγματα που δεν μάθαμε ποτέ. Μια άλλη ιστορία ή, καλύτερα, πολλές διαφορετικές ιστορίες για την Ελληνική Επανάσταση, που απέχουν σημαντικά από τα στερεότυπα του εθνικού αφηγήματος και των σχολικών επετείων. Πώς θα μπορούσαμε, λοιπόν, να τα δέσουμε όλα αυτά μαζί; Τις διαφορετικές θέσεις και τα αντικρουόμενα συμφέροντα των πρωταγωνιστών, τις κυρίαρχες αφηγήσεις πλάι στις αιρετικές; Και εκείνο που θα προκύπτει στο τέλος να είναι, πάνω από όλα, ένα έντεχνο ανάγνωσμα, ένα κόμικς με τους δικούς του αφηγηματικούς και αισθητικούς κανόνες». Το «’21» είναι λοιπόν, πρώτα και κύρια, μια μεγάλη ιστορία κόμικς. Έχει μια πρωταγωνίστρια και έναν πρωταγωνιστή. Και αυτή δεν είναι η Μπουμπουλίνα ούτε η Μαντώ Μαυρογένους όπως και αυτός δεν είναι ούτε ο Κολοκοτρώνης ούτε ο Αθανάσιος Διάκος. «Συμμετέχουν» και αυτοί, φυσικά, στο βιβλίο αλλά η ιστορία χτίζεται πάνω σε ένα εντελώς διαφορετικό από τους ήρωες της Επανάστασης δίδυμο και διαδραματίζεται κυρίως στην πλατεία της Παλιάς Βουλής, δίπλα στο άγαλμα του Κολοκοτρώνη με την περικεφαλαία (μια πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία όπως την αφηγείται και τη σχεδιάζει ο Soloup) στη σύγχρονη Αθήνα. Μια νέα κοπέλα παρκάρει το σκουτεράκι της στον δρόμο και φεύγει για δουλειές στο κέντρο. Όταν επιστρέφει, η βαλίτσα είναι ανοιχτή αλλά ένας ηλικιωμένος κύριος την καθησυχάζει ότι δεν λείπει τίποτα από μέσα. Στη σκιά του αγάλματος, γίνεται η πρώτη γνωριμία του Κάρπου (από το Πολύκαρπος) και της Λίμπυ (από το Ελευθερία, Liberty). Μια γνωριμία που θα εξελιχθεί σε ένα «μάθημα» για την Ελληνική Επανάσταση σε 21 κεφάλαια. Ο Κάρπος και η Λίμπυ θα μιλήσουν για τον Σπυρίδωνα Τρικούπη, τον Νικηταρά, τον Ρήγα Φεραίο, τον Υψηλάντη, τον Μάρκο Μπότσαρη, τον Διονύσιο Σολωμό, τον Καποδίστρια, τον Κωλέττη, τον Μαυροκορδάτο, τον Μαχμούτ Β’, τον Βαχίτ Πασά, τον Ντελακρουά, τα Δερβενάκια, το Μεσολόγγι, την Τρίπολη, το Βαλτέτσι. Ο Κάρπος αφηγείται και η Λίμπυ μαθαίνει. Και μέσα από τις αφηγήσεις αναδύονται όλα τα σημαντικά περιστατικά που οδήγησαν στην Επανάσταση, όσα συνέβησαν κατά τη διάρκειά της και όσα ακολούθησαν. Αλλά και πολλά που δεν είναι ευρέως γνωστά ή αποσιωπήθηκαν από την επίσημη ιστοριογραφία. Και κάποια που δεν φωτίζουν μόνο τις πράξεις των εξεγερμένων αλλά και των Τούρκων, των συμμάχων των Ελλήνων και των αντιπάλων τους, των ξένων που έγραψαν για την Ελλάδα ή την επισκέφθηκαν κ.ά. Σ’ αυτό το τεράστιο μωσαϊκό, δεν μένουν κρυφές πτυχές, καθώς ο Soloup δεν επιδιώκει να εξιδανικεύσει την Επανάσταση ή να αποδώσει τα μελανά σημεία της σε αόρατους παράγοντες ή ορκισμένους ανθέλληνες. Γι’ αυτό δίπλα στις ηρωικές πράξεις, στον αγώνα για την ελευθερία και την αυτοδιάθεση, στην αυτοθυσία και τον αλτρουισμό, περιγράφει και τις στιγμές της διχόνοιας, της βαναυσότητας όλων των πλευρών, της προδοσίας. Δεν αποκρύπτει τα πολιτικά σφάλματα και τα ιδιοτελή κίνητρα που χαρακτήρισαν στιγμές της Επανάστασης ούτε επιχειρεί να φιλοτεχνήσει τις συνήθεις αγιογραφίες των πρωταγωνιστών παρουσιάζοντάς τους ως άσπιλους και αμόλυντους από τα ανθρώπινα ελαττώματα, τα πάθη και τα λάθη. Κι όταν η συγκινητική ιστορία του Κάρπου και της Λίμπυ μέσω της οποίας ο αναγνώστης έχει δει με άλλα μάτια την Επανάσταση ολοκληρώνεται, αρχίζει το δεύτερο μέρος του βιβλίου, ένα υπόδειγμα τεκμηρίωσης και πληροφοριών με κεφάλαια όπως «Η Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης και η συγγραφή της», «Βόλια vs Γράμματα», «Φουστανέλα vs Βελάδα», «Λόγος και Εικόνα στο '21». Τέλος, ιδιαιτέρως κατατοπιστικά είναι το εκτενές Χρονολόγιο, το λεπτομερές Γλωσσάρι, το Λεξικό Ονομάτων με περισσότερες από 150 αναφορές σε πρόσωπα που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην Επανάσταση, αλλά και οι αναφορές σκίτσων σε εικαστικά έργα που ξεπερνούν τις 75. Όλα αυτά μαζί αποτελούν το ιδανικό υλικό και συνθέτουν το ιδανικό αποτέλεσμα για να τιμηθεί η Επανάσταση του 1821. Χωρίς στερεότυπα και ρομαντικές αφηγήσεις με «αθάνατες Ελλαδάρες», «κρυφά σχολειά» και «βρομότουρκους», αλλά με τεκμηριωμένη γνώση, με στοιχεία, με αναφορές στις πηγές και, πάνω απ’ όλα, μέσω της τέχνης των κόμικς με την υπογραφή του Soloup σε σενάριο και σχέδια. Στο πλαίσιο του 7ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Πελοποννήσου στην Καλαμάτα που φέτος έχει θέμα «Διεκδικώντας την Ελευθερία» και θα διεξαχθεί από 18 Ιουνίου έως 28 Ιουλίου, θα λάβει χώρα η διεθνής έκθεση κόμικς «Η 7η Τέχνη Συναντά την 9η» με τη συμμετοχή των Giuseppe Palumbo και Andrea Bruno, δύο εμβληματικών δημιουργών που πρωταγωνιστούν εδώ και χρόνια στην ιταλική σκηνή των κόμικς, του Κροάτη Danijel Zezely και τριών εκ των σημαντικότερων Ελλήνων δημιουργών, των Θανάση Πέτρου, Soloup και Γιώργου Μπότσου καθώς και του γραφίστα-εικονογράφου και καλλιτεχνικού διευθυντή της Βαβέλ, Soto Anagno. Η επιλογή των έργων και η επιμέλεια της έκθεσης ανήκει στη δημιουργική ομάδα του Διεθνούς Φεστιβάλ Κόμικς της Βαβέλ, ενώ η έκθεση του Soloup θα έχει ως θέμα της, φυσικά, το νέο του βιβλίο «’21, Η Μάχη της Πλατείας». Τα εγκαίνια της έκθεσης θα πραγματοποιηθούν στις 19 Ιουνίου στις 7.30 το απόγευμα στην γκαλερί A49 (Αναγνωσταρά 49, Καλαμάτα). Η παρουσίαση του βιβλίου θα γίνει την Κυριακή 20 Ιουνίου και θα μιλήσουν γι’ αυτό ο σκηνοθέτης Μελέτης Μοίρας, ο ιστορικός τέχνης Γιάννης Κουκουλάς και ο δημιουργός του, ενώ αμέσως μετά θα ακολουθήσει η πρώτη επίσημη παρουσίαση του ντοκιμαντέρ «’21, Η Μάχη της Πλατείας / Making of… behind the scenes» σε σενάριο και σκηνοθεσία του Μελέτη Μοίρα. Στο πλαίσιο του 7ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Πελοποννήσου στην Καλαμάτα που φέτος έχει θέμα «Διεκδικώντας την Ελευθερία» και θα διεξαχθεί από 18 Ιουνίου έως 28 Ιουλίου, θα λάβει χώρα η διεθνής έκθεση κόμικς «Η 7η Τέχνη Συναντά την 9η» με τη συμμετοχή των Giuseppe Palumbo και Andrea Bruno, δύο εμβληματικών δημιουργών που πρωταγωνιστούν εδώ και χρόνια στην ιταλική σκηνή των κόμικς, του Κροάτη Danijel Zezely και τριών εκ των σημαντικότερων Ελλήνων δημιουργών, των Θανάση Πέτρου, Soloup και Γιώργου Μπότσου καθώς και του γραφίστα-εικονογράφου και καλλιτεχνικού διευθυντή της Βαβέλ, Soto Anagno. Η επιλογή των έργων και η επιμέλεια της έκθεσης ανήκει στη δημιουργική ομάδα του Διεθνούς Φεστιβάλ Κόμικς της Βαβέλ, ενώ η έκθεση του Soloup θα έχει ως θέμα της, φυσικά, το νέο του βιβλίο «’21, Η Μάχη της Πλατείας». Τα εγκαίνια της έκθεσης θα πραγματοποιηθούν στις 19 Ιουνίου στις 7.30 το απόγευμα στην γκαλερί A49 (Αναγνωσταρά 49, Καλαμάτα). Η παρουσίαση του βιβλίου θα γίνει την Κυριακή 20 Ιουνίου και θα μιλήσουν γι’ αυτό ο σκηνοθέτης Μελέτης Μοίρας, ο ιστορικός τέχνης Γιάννης Κουκουλάς και ο δημιουργός του, ενώ αμέσως μετά θα ακολουθήσει η πρώτη επίσημη παρουσίαση του ντοκιμαντέρ «’21, Η Μάχη της Πλατείας / Making of… behind the scenes» σε σενάριο και σκηνοθεσία του Μελέτη Μοίρα. Πηγή

Soloup: To ’21 και η «Η Μάχη της Πλατείας» Ένα από τα πιο φιλόδοξα project των τελευταίων χρόνων, που ακολουθεί τα χνάρια του Αϊβαλιού Γιώργος Φλωράκης Ο Soloup (Αντώνης Νικολόπουλος) μιλάει στην ATHENS VOICE για το graphic novel «Η Μάχη της Πλατείας», που αναφέρεται στην Επανάσταση του 1821. Ξεκίνησα να παρακολουθώ τη δουλειά του Soloup σποραδικά από την εποχή του «Ανθρωπόλυκου», στη Βαβέλ, πίσω στα τέλη της δεκαετίας του ’80. Κάποια στιγμή τον συνάντησα κιόλας για κάποια υπόθεση που αφορούσε τις κοινές μας σπουδές, οπότε έχοντας εικόνα τόσο του ανθρώπου όσο και της δουλειάς του, μου ήταν πολύ ευκολότερο να κρατάω στο μυαλό μου τα πράγματα με τα οποία καταπιανόταν. Δεν είμαι ο ειδικός των κόμικς ή των graphic novels, έρχεται όμως η στιγμή που καταλαβαίνεις πότε κάποιος καλλιτέχνης δουλεύει τη ματιά του, προχωράει την τέχνη του, κάνει βήματα μπροστά. Το «Αϊβαλί» ήταν μια καταπληκτική δουλειά, πρωτόγνωρη για την Ελλάδα, βαθιά και ταυτόχρονα απολαυστική. Ο «Συλλέκτης», τα «Έξι Διηγήματα Για Έναν Κακό Λύκο» ήταν ένα από τα πολύ συγκινητικά κείμενα-έργα των τελευταίων χρόνων. Κι ύστερα, η «Μάχη της Πλατείας». Με μια ερευνητική ομάδα που αποτελούνταν από τις Νατάσα Καστρίτη, Ρεγγίνα Κατσιμάρδου και Παναγιώτα Παναρίτη και με την επιστημονική συμβολή της Εύης Σαμπανίκου. Ένα έργο που υποστηρίχτηκε από το Ελληνικό Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ.) στο πλαίσιο της 1ης προκήρυξης της δράσης «Επιστήμη και κοινωνία - 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση» και το Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας κι Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου, ένα έργο που τελεί υπό την αιγίδα του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου (ΕΙΜ). Το πιο φιλόδοξο αλλά και το πιο απαιτητικό έργο για τον Soloup, το οποίο πηγαίνει καλά όχι μόνο ως έκδοση. Ήδη υπάρχει η ταινία-ντοκιμαντέρ του Μελέτη Μοίρα «’21 - Η μάχη της πλατείας / Making of... behind the sketches» που θα παρουσιαστεί μαζί με το graphic novel στο 7ο Διεθνές Φεστιβάλ Πελοποννήσου στις 19 και τις 20 Ιουνίου, ενώ ετοιμάζεται και η ομώνυμη έκθεση που θα παρουσιαστεί στο Κτίριο της Παλαιάς Βουλής σύντομα. Μετά από περισσότερο από 25 χρόνια είχα τη χαρά να μιλήσω και πάλι με τον Soloup, τον Αντώνη Νικολόπουλο, κι αυτή τη φορά η συζήτηση αφορούσε αποκλειστικά την τέχνη του. Γεια σου Αντώνη! Ας ξεκινήσουμε από την ιδιότητά σου, με την οποία θα ασχοληθούμε λιγότερο στη συζήτησή μας. Τι απαιτεί το να είσαι γελοιογράφος; Μολύβια, γόμες και το να μπορείς όλα αυτά που μας βάζουν να καταπιούμε αμάσητα, τον θυμό, τη στενοχώρια, τη μελαγχολία που σου βγαίνει απ’ όσα φορτώνουν στις ζωές μας, να τα κάνεις χιούμορ. Το ότι έχεις σπουδάσει Πολιτικές Επιστήμες σε βοηθάει στην πολιτική γελοιογραφία ή καμιά φορά σε δυσκολεύει κιόλας; Όχι, ίσα ίσα. Σίγουρα βοηθάει. Το χιούμορ είναι το ένα συστατικό της γελοιογραφίας. Το άλλο είναι η κριτική ματιά. Το να μπορείς ν’ αντιλαμβάνεσαι δηλαδή τη δομή των πραγμάτων. Τις συγκρούσεις, τα συμφέροντα πίσω από τα πολιτικά πρόσωπα της επικαιρότητας. Δεν αρκεί να σπας πλάκα με τους πολιτικούς. Μπορείς φυσικά να σατιρίζεις τις φιγούρες τους αλλά η σάτιρα δεν πρέπει να αφορά την προσωπική τους ζωή αλλά τις πολιτικές επιλογές και τις ιδέες που εκπροσωπούν. Και σε αυτό σίγουρα βοηθάει να έχεις μια βαθύτερη, πιο ειδική γνώση. Να προσπερνάς τις εντυπώσεις της επικαιρότητας και να σημαδεύεις μακρύτερα, στην ουσία των καταστάσεων. Ποιες είναι οι διαφορές ανάμεσα στο να δουλεύεις πάνω σ’ ένα χιουμοριστικό κι ένα μη χιουμοριστικό κόμικ; Ξεκίνησα στη «Βαβέλ» φτιάχνοντας χιουμοριστικά κόμικς. Τον «Ανθρωπόλυκο», τον «Μήτσο Κυκλάμινο». Τα περισσότερα χρόνια μου τα πέρασα φτιάχνοντας χιουμοριστικά κόμικς. Με μυτόνγκες σαν αυτή του Αστερίξ και βάζοντας τους ήρωες σε τρελές καταστάσεις όπως στις ιστορίες του Edika και του Crump. Όμως δεν μπορείς όλα τα θέματα να τα κάνεις εικόνες και σκίτσα με τον ίδιο τρόπο. Πώς να μιλήσεις δηλαδή για την τραγική παγίδα που βιώνει ένας πατέρας καθώς αναζητά το παιδί του στον «Συλλέκτη» ή για τη Μικρασιατική καταστροφή στο «Αϊβαλί»; Μπορείς να τους σκιτσάρεις με μυτόνγκες σαν του Αστερίξ; Το θέμα που καταπιάνεσαι είναι, λοιπόν, αυτό που σε οδηγεί. Το σενάριο και η ανάγκη να το υπηρετήσεις όσο γίνεται καλύτερα. Με τα κατάλληλα σκίτσα και την ανάλογη ατμόσφαιρα. Είναι πολύ όμορφο που με τα χρόνια μπορώ πλέον να εκφράζομαι με διαφορετικά σχεδιαστικά στιλ. Και για τα ευτράπελα και σαρκαστικά, αλλά και τα πιο βαθιά και ψυχοβόρα ζητήματα. Όταν πρωτοδιάβασα το «Αϊβαλί» μου είχε φανεί ότι επρόκειτο για μια κοπιαστική και δύσκολη εργασία. Ήταν πραγματικά έτσι; Ποιες ήταν οι προκλήσεις που είχες να αντιμετωπίσεις; Στο «Αϊβαλί» ακολούθησα σχεδόν υπνωτισμένος μια υπαρξιακή περιέργεια: τις δικές μου ρίζες απ’ τη Μικρασία, τις αναμνήσεις από τις ιστορίες της γιαγιάς μου της Μαρίας, τη δική μου τοποθέτηση στον χρόνο, αν θέλεις και τους «άλλους», τους αιώνια εθνικούς εχθρούς μας, τους Τούρκους. Αυτό πήγαινε κι εγώ ακολουθούσα. Όταν όμως σκαλίζεις τέτοια θέματα, προκύπτουν και άλλα ζητήματα που έχεις ν’ αντιμετωπίσεις. Ο εθνικισμός, η μισαλλοδοξία, ο κατατρεγμός, η προσφυγιά. Να δεις τα ιστορικά γεγονότα πέρα από συναισθηματισμούς αλλά την ίδια ώρα να μπορείς ν’ ακούσεις φορτισμένες μαρτυρίες των ανθρώπων που τους έλιωσε στην κυριολεξία ο τροχός της ιστορίας. Έτσι δεν τέθηκε ποτέ ζήτημα «κοπιαστικής δουλειάς». Κι αυτή η φόρτιση νομίζω πως είναι και το δυνατό σημείο στο «Αϊβαλί». Και ο λόγος που το «Αϊβαλί» δεν σταμάτησε, 7 χρόνια τώρα, να επικοινωνεί με διαρκώς νέους αναγνώστες, και στην Ελλάδα και αλλού. Το μυρίστηκε η Κάτια Λεμπέση των εκδόσεων Κέδρος από τη πρώτη στιγμή και δεν διαψεύστηκε. Υπογράψαμε συμβόλαιο πριν καλά-καλά το δει. Αυτό της το οφείλω. Μοιάζει σαν το «Αϊβαλί» να δημιούργησε ένα κοινό που δεν υπήρχε πιο πριν στην Ελλάδα: Εκείνους που θα εμπιστευτούν το κόμικ ως κάτι περισσότερο από μια μορφή απλής διασκέδασης… Συμφωνείς; Ναι, και ήταν το πρώτο ελληνικό κόμικ που εκτός των άλλων το 2015 μπήκε στις αίθουσες ενός τόσο σημαντικού χώρου πολιτισμού, όπως το Μουσείο Μπενάκη, προσεγγίζοντας πράγματι ένα εντελώς διαφορετικό αλλά και πλατύτερο κοινό. Αυτό που προϋπήρχε, σίγουρα, ήταν η διεθνής επιτυχία του Logicomix των εκδόσεων Ίκαρος. Κάτι που, αν θέλεις, έδωσε και σ’ εμένα το θάρρος με το «Αϊβαλί» να προχωρήσω σε μια φόρμα, τα graphic novels, που θα μπορούσαν να επικοινωνήσουν διαφορετικά με το κοινό. Το «Αϊβαλί» όμως έθετε για πρώτη φορά τόσο οικεία και ταυτόχρονα τόσο ευαίσθητα ζητήματα όπως το 1922, αλλά μέσα από μια διεθνιστική, πολιτικοποιημένη ματιά. Αυτή προφανώς η διάσταση το έκανε ένα βιβλίο που δεν αφορά μόνο τους Έλληνες και το οδήγησε στις μεταφράσεις που έχουμε σήμερα στα Τουρκικά, Γαλλικά, Αγγλικά και, μόλις αυτές τις μέρες, στα Ισπανικά. Εισήγαγε επίσης μια ευθεία, πολιτικοποιημένη προσέγγιση της σύγχρονης ιστορίας που μέχρι τότε δεν υπήρχε, πλην μεμονωμένων εξαιρέσεων όπως το «Εκ των υστέρων» του Μαλισιόβα. Εκείνο που συναντούσαμε περισσότερο, ήταν οι εμπορικά πιο «ασφαλείς» μεταφορές ελληνικών λογοτεχνικών έργων σε άλμπουμ κόμικς, συχνά με τον προσδιορισμό ως graphic novels. Με τη «Μάχη της Πλατείας» τα πράγματα μοιάζουν ακόμη πιο πολύπλοκα. Είναι πραγματικά έτσι; Εδώ κυριολεκτικά έριξα τρελά ξενύχτια. Κι εκμεταλλεύτηκα στο έπακρο τον αναγκαστικό εγκλεισμό της πανδημίας. Είχε φτάσει, στο τέλος, η μέρα μου να ξεκινά στις δύο τα χαράματα. Το graphic novel «21 - Η μάχη της πλατείας», που κυκλοφόρησε πρόσφατα με την ιδιαίτερη φροντίδα των εκδόσεων Ίκαρος, ακολουθεί τα χνάρια του Αϊβαλιού. Όμως είναι πραγματικά κάτι πολύ πιο μεγάλο και πιο σύνθετο από το «Αϊβαλί». Και όχι μόνο λόγω των 753 σελίδων της έκδοσης του Ίκαρου ή των 870 σελίδων του τρίτομου εργαστηριακού e-book. Πού έγκειται αυτή η πολυπλοκότητα; Από την αρχή της συνεργασίας μας με τις ερευνήτριες του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου, τις Παναγιώτα Παναρίτη, Ρεγγίνα Κατσιμάρδου και Νατάσα Καστρίτη, είχαμε θέσει ως στόχο τη δημιουργία μιας φορτισμένης, «λογοτεχνικής» αφήγησης που όμως θα συνομιλούσε δυναμικά με την επιστημονική ιστορική τεκμηρίωση και με αναφορές σε συγγραφείς, εικαστικούς και αρχειακές πηγές. Η ένταξη της δουλειάς μας στο πρόγραμμα του Ελληνικού Ιδρύματος Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΛΙΔΕΚ) για τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση –που βγήκαμε μάλιστα και πρώτοι ανάμεσα σε 10 πολύ αξιόλογες προτάσεις– απογείωσε και τις δυνατότητές μας. Με τη βοήθεια λοιπόν του Τμήματος Πολιτισμικής Τεχνολογίας κι Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου και της καθηγήτριας Εύης Σαμπανίκου, τώρα εκτός από το βιβλίο και το πολλά υποσχόμενο εργαστηριακό e-book, ετοιμάζουμε εκθέσεις, επιστημονικές συναντήσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα κι ένα σωρό σημαντικές δράσεις. Θα ενημερώνουμε σχετικά γι’ αυτές τις δράσεις και από την επίσημη ιστοσελίδα μας: 1821graphicnovel.gr Ποιες ήταν οι πιο σημαντικές αποφάσεις που είχες να πάρεις ως προς την κατανομή της ύλης; Πώς να πεις με κατανοητό και τεκμηριωμένο τρόπο τόσo πολλά γεγονότα και φωτίζοντας διαφορετικές απόψεις χωρίς να κουράσεις τους αναγνώστες. Και για ένα ζήτημα τόσο ευαίσθητο, όπως η Επανάσταση του 1821 που έχει να κάνει και με τη νεοελληνική μας ταυτότητα αλλά και τα κυρίαρχα εθνικά αφηγήματα που έχουμε μεγαλώσει μαζί τους. Με μια πρώτη ματιά μοιάζει σαν το βιβλίο να θέλει να θέσει μια σειρά πολύ σοβαρών ερωτημάτων σε σχέση με την εποχή της Ελληνικής Επανάστασης. Θα μπορούσες να αναφέρεις αυτά που για σένα είναι πιο σημαντικά; Όπως σου είπα, είναι τόσα πολλά τα στερεότυπα που έχουμε στο μυαλό μας για την επανάσταση και τους αγωνιστές. Θυμήσου τις καλοσιδερωμένες κατάλευκες φουστανέλες στους πίνακες και τα καλοξουρισμένα μάγουλα στις σχολικές αφίσες και τους πίνακες ζωγραφικής. Αλλά τελικά, αν το καλοσκεφτείς, είναι τόσο λίγα εκείνα που ξέρουμε για την πραγματική ιστορία. Έπρεπε λοιπόν να βρούμε μια αφήγηση που όλα αυτά να τα περιγράφει. Και επίσης να κάνουμε τη σύνδεση με το σήμερα. Η ιστορία δεν είναι κάτι ακίνητο, γραμμένη μια για πάντα. Κάθε φορά τα ιστορικά γεγονότα αποκτούν νέες σημασίες και φορτίσεις από το χρονικό σημείο που τα κοιτάμε. Θέλαμε έτσι να δούμε την Επανάσταση με τα ματιά αλλά και τις ανάγκες των σημερινών ανθρώπων. Το να θέτεις ερωτήματα πάνω σε ζητήματα που για τα σχολικά εγχειρίδια μοιάζουν απαντημένα εδώ και δεκαετίες, είναι μια πράξη αμφισβήτησης. Ποια είναι τα ζητήματα που πιστεύεις ότι πρέπει να μπουν σε συζήτηση σήμερα; Να ξανατεθούν τα βασικά ερωτήματα. Τι είναι η Ιστορία; Πώς γράφεται η ιστορία; Ποιοι γράφουν την ιστορία; Και ν’ αναζητήσουμε τις απαντήσεις εκ νέου σε καλογραμμένα βιβλία, στις καταγραφές των αρχείων, στις μαρτυρίες. Η σοβαρή επιστημονική έρευνα είναι εκείνη που μπορεί να μας δώσει μια άλλη εικόνα της Ιστορίας ενάντια στην κυριαρχία των στερεότυπων και των στρεβλώσεών της. Το βιβλίο μας σε αυτή τη κατεύθυνση κινείται. Να δώσει τα ερεθίσματα ώστε οι αναγνώστες, συμφωνώντας ή διαφωνώντας με τα όσα αφηγούμαστε, να ψάξουν, ν’ αναζητήσουν οι ίδιοι την ιστορία. Η βιβλιογραφία, και οι πηγές είναι εκεί και μας περιμένουν. Κάτι γενικότερο τώρα… Ποιους σχεδιαστές παρακολουθείς φανατικά; Φανατικά δεν είναι η κατάλληλη λέξη, αλλά όσο πιο συστηματικά μπορώ, διαβάζω τους περισσότερους συναδέλφους σκιτσογράφους: Χριστούλιας, KON, Μπότσος, Κουλιφέτης, Αδαμοπούλου, Ζερβός, Λέανδρος, Βιτάλης, Βερύκιος, Μαστώρος, Καραμπάλιος, Πανταζής, Γούσης, Cob, Κυριαζής, Παπαδάτος, Ρουμπούλιας, Διαλυνάς, Στεφαδούρος, Τόμεκ, Τασμάρ, Τσαούσης, Ζάχαρης, Τσιαμάντας, Βαβαγιάννης, Πετρόπουλος, Καμμένος, Φραγκιαδάκης, Πέτρου, Δερβενιώτης, Koύτσης, Κούρτης, Οθωναίου, Ζάχαρη, Χατζόπουλος… Καθώς έχεις ασχοληθεί με το θέμα σε επίπεδο διδακτορικού, με ποια ελληνικά comics νιώθεις να έχει συνάφεια η δουλειά σου; Και με ποια ξένα; Σίγουρα οφείλω πολλά στον τρόπο που έβλεπα να δουλεύει ο Γιάννης Καλαϊτζής. Και κάποιες βασικές συμβουλές που μου έλεγε, όχι μόνο για θέματα σχεδίου. Και από ξένους, οι Spiegelman, Thompson, Satrapi, Sacco, Horrocks, Larcenet, Pedrosa… Όμως μελετώντας διάφορα comics για το διδακτορικό που αφορούσε τόσο την ιστορία όσο και τη σημειολογία των κόμικς, μου μπήκαν κάποιες ιδέες αφήγησης που τις εφάρμοσα αρχικά στο «Αϊβαλί». Και στη συνέχεια, αφού μου βγήκαν, στον «Συλλέκτη» και ακόμα περισσότερο τώρα στη «Μάχη της Πλατείας». Στοιχεία που αφορούν τη ροή της αφήγησης, το σενάριο αλλά και την αποτύπωσή τους στην εικόνα. Έτσι θα έλεγα πως ακολουθώ ένα προσωπικό μονοπάτι πειραματισμών χωρίς πολλές άμεσες συγγένειες με άλλους συναδέλφους. Τι διαβάζεις αυτή την εποχή; Φρεσκάρω Roland Barthes και διαβάζω εξαντλητικά τον Mikhail Bakhtin για τις ανάγκες της μεταδιδακτορικής μου εργασίας –που συνδέεται με κάποιον τρόπο και πάλι με τα κόμικς–, πριν ξαναχωθώ στο καινούργιο μου graphic novel. Τι να περιμένουμε στο άμεσο μέλλον; Τι έχεις στα σκαριά; Δουλεύω πλέον όπως σου είπα ένα νέο graphic novel για το 1922 που συνδέεται άμεσα με το «Αϊβαλί». Άλλωστε το σενάριο άρχισε να γράφεται παράλληλα μαζί του από τότε, το 2013. Όμως μετά την επιτυχία έκπληξη του «Αϊβαλί», δεν θέλησα να το βγάλω αμέσως και να φανεί σαν sequel. Ήθελα να ωριμάσει κι άλλο το σενάριο και να μεσολαβήσουν και άλλες δουλειές, όπως κι έγινε. Νομίζω όμως πως τώρα ήρθε η σειρά του και αν πάνε όλα καλά, θα κυκλοφορήσει μέσα στο 2022. Όμως ακόμα πιο άμεσα προηγούνται άλλα. Μια ζωντανή παρουσίαση της «Μάχης της πλατείας» στην Καλαμάτα στο 7ο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ μαζί με την επίσημη πρώτη παρουσίαση του ντοκιμαντέρ making of «Behind the sketches» σε σκηνοθεσία του Μελέτη Μοίρα και το οποίο αποτυπώνει τον τρόπο που δουλέψαμε στο graphic novel. Ακόμα βρίσκονται σε εξέλιξη οι εργασίες για το στήσιμο της κεντρικής μας έκθεσης στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο. Και θα ακολουθήσουν πολλά πολλά άλλα για τα οποία θα ενημερώνουμε στο site μας, 1821graphicnovel.gr Πηγή

Soloup: Ένα κόμικ για την Επανάσταση του 1821 Μαρία Παναγιώτου O αγώνας του 1821 μέσα από τα μάτια του σύγχρονου θεατή, σε ένα κόμικ που αναδεικνύει σκοτεινά μυστικά από τα αρχεία της Ιστορίας. - Το graphic novel «21: Η μάχη της πλατείας», με τις 752 σελίδες του, είναι το μεγαλύτερο σε έκταση μέχρι σήμερα έργο κόμικς στην Ελλάδα. Πόσο δύσκολο ήταν να συνδυάσετε την ιστορική έρευνα με την Ένατη Τέχνη; H έκταση του βιβλίου δεν ήταν το ζητούμενο. Όμως το ίδιο το θέμα, η Επανάσταση του 1821, που αναφέρεται σε μια πυκνή σειρά τόσο πολυδιάστατων γεγονότων, μας οδήγησε στις πολλαπλές αφηγήσεις του συγκεκριμένου βιβλίου. Έτσι, ο συγκερασμός της ιστορικής έρευνας με τα κόμικς προέκυψε από την ανάγκη να διαχειριστώ αφηγηματικά ένα τόσο δύσκολο υλικό. Σίγουρα, σε αυτή την προσπάθεια με βοήθησε η εξοικείωση με τη μεθοδολογία της έρευνας που απέκτησα κατά την εκπόνηση της διδακτορικής μου διατριβής, και το μεταδιδακτορικό μου στη συνέχεια. - Πώς προσεγγίζετε τις μάχες και τα πρόσωπα του αγώνα του 1821, τα γεγονότα και τις ιδέες της Επανάστασης; Για την ιστορική έρευνα σε αρχεία, βιβλιογραφία και πηγές, είχα τη χαρά να συνεργαστώ με τρεις εξαιρετικές επιμελήτριες του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου, τις κυρίες Νατάσσα Καστρίτη, Ρεγγίνα Κατσιμάρδου και Παναγιώτα Παναρίτη, όπως επίσης και την καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αιγαίου Εύη Σαμπανίκου. Μια τέτοια συντονισμένη αρχειακή προσέγγιση μας φανέρωσε αρκετά ανάγλυφα την ιστορία του Αγώνα, πάνω στην οποία στη συνέχεια ξετυλίχτηκε η αφήγηση των κόμικς. - Πιστεύετε ότι είναι πιο εύκολο για τους νέους να προσεγγίσουν την ιστορία μέσα από ένα κόμικ; Σίγουρα ναι. Ειδικά αν πατάει γερά στην έρευνα, όπως η δική μας δουλειά. Καθόλου τυχαία, αυτή η δουλειά στηρίζεται από το Ελληνικό Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας, το Πανεπιστήμιο Αιγαίου αλλά και το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο. Έχουμε μάλιστα στο πλαίσιο του προγράμματος δημιουργήσει και ένα -συμπληρωματικό με το βιβλίο των εκδόσεων Ίκαρος- τρίτομο e-book 870 σελίδων που προσφέρεται για εκπαιδευτική χρήση. Ελπίζουμε πως αυτό θα εκτιμηθεί και θ’ αξιοποιηθεί στη συνέχεια από καθηγητές. - Ποιο είναι το ζητούμενο κάθε φορά που αρχίζετε ένα νέο graphic novel; Συνήθως έρχονται και με βρίσκουν τα θέματα. Μπαίνουν στη ζωή μου απρόσμενα, καταλαμβάνοντας σταδιακά όλο και περισσότερο χώρο, μέχρι που καταλήγουν εμμονές οι οποίες χρειάζονται διαχείριση. Η ανάγκη να κατανοήσω θέματα -όπως ήταν για παράδειγμα η Μικρασιατική καταγωγή μου στο «Αϊβαλί», η σχέση πατέρα και παιδιού στον «Συλλέκτη», ή στο «21» η σχέση μας με την νεότερη ιστορία μας- κατέληξαν τελικά στα graphic novel που βλέπετε. - Είναι κάποιοι κομίστες που έχουν επηρεάσει το έργο σας; Πάρα πολλοί. Αναφέρω ενδεικτικά τον Art Spiegelman και τον Craig Thompson. Εκτιμώ όμως πολύ και τη δουλειά που κάνουν σύγχρονοι συνάδελφοί μου στην Ελλάδα. - Ποια βιβλία που διαβάσατε πρόσφατα ξεχωρίζετε; Το πιο πρόσφατο, καθόλου τυχαία και λόγω των ερευνητικών μου αναζητήσεων, ήταν το «Φουστανέλες και Χλαμύδες» της Χριστίνας Κουλούρη. Ένα βιβλίο όμως που το έχω διαβάσει αρκετές φορές, αλλά το συμβουλευόμουν και κατά τη διάρκεια του «21», είναι ο «Επαναστατημένος άνθρωπος» του Καμύ. Soloúp «21: Η μάχη της πλατείας» Εκ. Ίκαρος Σελ. 752 – τιμή €25 Πηγή

Ταξίδι στο χρόνο με το «Αϊβαλί» του Soloup: Μια ιστορία Ελλήνων και Τούρκων το 1922 Αντώνης Νικολόπουλος - Soloup. /Φωτογραφία ευγενική παραχώρηση του ιδίου Δέκα χρόνια πριν, όταν η ελληνική οικονομική κρίση ήταν στην αρχή της, ο Αντώνης Νικολόπουλος (Soloup είναι εμφανώς το καλλιτεχνικό του ψευδώνυμο) αποφάσισε να προβεί σε αυτό που πολύ σύγχρονοί του θεώρησαν -και ίσως όχι ολωσδιόλου άδικα- ως απονενοημένο διάβημα. Τη δημιουργία δηλαδή ενός κόμικ με θέμα τη Μικρασιατική καταστροφή, «τη στιγμή δηλαδή, που έκλειναν εκδοτικοί οίκοι και εφημερίδες και η παραγωγή των βιβλίων συρρικνωνόταν απελπιστικά», όπως εύγλωττα μας λέει ο ίδιος. Ο ίδιος πεισματικά ακολούθησε το «ουτοπικό» του όραμα. Λίγους μήνες πριν σε μια περιοδεία του την Αμερική για την προώθηση του «Αϊβαλί», και μάλιστα τη μεταφρασμένη στα αγγλικά έκδοσή του από τον εκδοτικό οίκο «SomersetHallPress» ο κ. Νικολόπουλος παραδέχτηκε, πως η αποδοχή που βρήκε το βιβλίο δεν ξεπέρασε μόνο τους φόβους του, αλλά και τις προσδοκίες του. Το «Αϊβαλί» είναι από αυτά τα αναγνώσματα, που είναι κατάλληλα για κάθε ηλικία, ενώ η εκπαιδευτική του αξία, ειδικά για εμάς τους Ελληνες της δυτικής πλευράς του Ατλαντικού, ανυπέρβλητη. Τι προκάλεσε το ενδιαφέρον σας για την τέχνη του κόμικς και πώς αποφασίσατε να αφοσιωθείτε σε αυτό; Το εξώφυλλο του βιβλίου «Αϊβαλί» ( Aivali : A Story of Greeks and Turks in 1922). / Φωτογραφία ευγενική παραχώρηση Αντώνης Νικολόπουλος Soloup: Δεν θυμάμαι πότε ακριβώς ξεκίνησε αυτή η σχέση με τα σκίτσα. Μάλλον από το Δημοτικό. Θυμάμαι για παράδειγμα, σαν παιχνίδι, στα διάφορα κείμενα που έπρεπε να γράφω, ιστορία, έκθεση κ.λπ., να αφαιρώ λέξεις και να βάζω στη θέση τους σκιτσάκια. Για παράδειγμα, αντί να γράψω «ήλιος», έκανα το σκίτσο ενός ήλιου. Πιο συστηματικά όμως με τα κόμικς και τη γελοιογραφία, ασχολήθηκα την περίοδο που ήμουν φοιτητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Τότε ήταν που χρησιμοποίησα για πρώτη φορά και το ψευδώνυμο Soloup. Ένα κομμάτι της δουλειάς σας έχει να κάνει τον πολιτικό σχολιασμό. Το κόμικς σάς δίνει μεγαλύτερη ελευθερία σε αυτό τον τομέα; Soloup: Το κύριο επάγγελμά μου είναι η πολιτική γελοιογραφία. Τα… πολλά τελευταία χρόνια εργάζομαι στην εφημερίδα «Το Ποντίκι» αλλά και πιο παλιά στο «Βήμα», τις «6 μέρες», το «Goal», την «Γαλέρα» και αλλού. Η καθημερινή μου ασχολία έτσι εδώ και σχεδόν δυόμιση δεκαετίες σε εφημερίδες και περιοδικά, είναι το ν' ασχολούμαι με την πολιτική επικαιρότητα και τον γελοιογραφικό σχολιασμό της. Αποσπάσματα του βιβλίου «Aivali: A Story of Greeks and Turks in 1922» / Φωτογραφία ευγενική παραχώρηση Αντώνης Νικολόπουλος Τα κόμικς σίγουρα απαιτούν πολύ περισσότερο χρόνο. Ειδικά τα graphicnovels όπως το «Αϊβαλί» ή «Ο Συλλέκτης». Δεν παρακολουθούν την επικαιρότητα ούτε αυτός είναι ο στόχος τους. Μπορούν όμως ν' αναπτύξουν έναν κοινωνικό προβληματισμό σε μεγαλύτερο βάθος, ειδικά όταν έχουμε να κάνουμε με τόσο ευαίσθητα θέματα, όπως αυτά που καταπιάνεται το «Αϊβαλί»: τη Μικρασιατική καταστροφή, τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, τις προσφυγικές ροές, τις θέσεις των ίδιων των ανθρώπων πάνω σε φαινόμενα όπως ο εθνικισμός, ο θρησκευτικός φανατισμός κ.λπ. Πώς βλέπετε τα πολιτικά πράγματα της χώρας σήμερα; Soloup: Περάσαμε μέσα από μια πολυδιάστατη κρίση που μας εξάντλησε σε όλα τα επίπεδα: στην οικονομία, στην κοινωνία, στα εργασιακά, στον πολιτισμό, ακόμα στις διαπροσωπικές σχέσεις. Ελπίζουμε βέβαια πως σιγά σιγά θα βγούμε από αυτήν την φθοροποιό κατάσταση. Την ίδια ώρα όμως οι διεθνείς εντάσεις στην Ανατολική Μεσόγειο, το προσφυγικό, οι γεωτρήσεις και οι ΑΟΖ, οι συνεχιζόμενοι πόλεμοι στην ευρύτερη περιοχή και η επιθετική στάση της Τουρκίας, δεν μας αφήνουν αρκετά περιθώρια εφησυχασμού. Αποσπάσματα του βιβλίου «Aivali: A Story of Greeks and Turks in 1922» / Φωτογραφία ευγενική παραχώρηση Αντώνης Νικολόπουλος Εκεί ακριβώς, σε αυτήν την ανησυχία, νομίζω πως οφείλει και το «Αϊβαλί» την επιτυχία του. Ένα ενδιαφέρον που συνεχίζεται αμείωτο εδώ και πέντε χρόνια από τη στιγμή που κυκλοφόρησε το 2014 στα Ελληνικά από τις εκδόσεις «Κέδρος» αλλά και στη συνέχεια στις μεταφράσεις του. Τελευταίο παράδειγμα η αμερικανική έκδοση που πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις SomersetHallPress στην εξαιρετική μετάφραση του TomPapademetriou (Τομ Παπαδημητρίου). Στο μεγάλο booktour που κάναμε το Νοέμβριο από το Σαν Φρανσίσκο μέχρι τη Βοστώνη και τη Νέα Υόρκη, μας έφερε σε επαφή με ένα σωρό νέους φίλους του βιβλίου και μας χάρισε πολλές συγκινητικές στιγμές. Είναι ένα βιβλίο που διαδίδεται από στόμα σε στόμα και από αναγνώστη σε αναγνώστη. Το βιβλίο σας «Αϊβαλί», όπως είπατε μεταφράστηκε πρόσφατα και στα Αγγλικά και έχει κατορθώσει διάφορες βραβεύσεις στο εξωτερικό. Πώς νιώθετε για αυτό; Αποσπάσματα του βιβλίου «Aivali: A Story of Greeks and Turks in 1922» / Φωτογραφία ευγενική παραχώρηση Αντώνης Νικολόπουλος Soloup: Όταν ξεκινούσα γύρω στα 2011 να συλλέγω το υλικό και να γράφω το σενάριο -στις αρχές δηλαδή της ελληνικής κρίσης- δεν φανταζόμουν αυτό που θα ακολουθούσε. Ο,τι έκανα τότε, προερχόταν περισσότερο από προσωπική ανάγκη. Λόγω της μικρασιατικής μου καταγωγής και από τους δυο παππούδες και τις δυο γιαγιάδες μου αλλά και την ανάγκη αυτοπροσδιορισμού σε μια ώριμη ηλικία. Τότε ακουγόταν σχεδόν ουτοπικό να καταπιαστείς με ένα τέτοιο βιβλίο. Τη στιγμή δηλαδή που έκλειναν εκδοτικοί οίκοι και εφημερίδες, η παραγωγή των βιβλίων συρρικνωνόταν απελπιστικά, να αρχίσει κάποιος να φτιάξει ένα… κόμικς 450 σελίδων! Ποιος εκδοτικός θα το έβγαζε ένα τόσο ειδικό βιβλίο και ποιος θα το διάβαζε; Ευτυχώς το αποτέλεσμα ξεπέρασε κάθε φόβο μου αλλά και κάθε προσδοκία. Οι αντιδράσεις από τους αναγνώστες είναι ιδιαίτερα συγκινητικές. Εκθέσεις, παρουσιάσεις και ομιλίες, εντός και εκτός Ελλάδας. Τα πανεπιστήμια και οι ερευνητές από την άλλη δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το «Αϊβαλί», μιας και το συγκεκριμένο graphicnovel ακουμπά θέματα ιστορίας, λογοτεχνίας αλλά και της τέχνης, της μνήμης, το συναίσθημα… Πολλές εργασίες, διδακτορικές διατριβές, άρθρα σε περιοδικά γίνονται πλέον με αντικείμενο το «Αϊβαλί». Πώς να μην νοιώθω χαρούμενος. Την ίδια στιγμή όμως νιώθω και μεγάλη ευθύνη. Δεν είναι εύκολο να μιλάς για τόσο τραυματικές εμπειρίες του παρελθόντος. Ποια πιστεύετε, ότι είναι η διαφορά -αν υπάρχει -ανάμεσα σε ένα βιβλίο κόμικς και ένα συμβατικό βιβλίο; Αποσπάσματα του βιβλίου «Aivali: A Story of Greeks and Turks in 1922» / Φωτογραφία ευγενική παραχώρηση Αντώνης Νικολόπουλος Soloup: Τα graphicnovels θα μπορούσαμε να τα περιγράψουμε ως κάποια… πιο ώριμα ή «λογοτεχνικά» κόμικς – αυτό με τίποτα βέβαια δεν αποτελεί ορισμό τους για κάποιους που ασχολούνται πιο συστηματικά με αυτά. Θα λέγαμε πως υπερασπίζονται τον λόγο των βιβλίων σε ένα περιβάλλον κι έναν πολιτισμό εικόνων κυρίως σε οθόνες. Φυσικά ένα graphicnovel μπορεί να διαβαστεί και ως e-book αλλά, κατά τη γνώμη μου, τίποτα δεν υποκαθιστά την αναγνωστική απόλαυση του εντύπου. Είναι το ίδιο πράγμα να βλέπεις μια ταινία στον υπολογιστή, στην TV ή στο κινητό και το ίδιο στη μεγάλη οθόνη του κινηματογράφου; Ισχύει λοιπόν και εδώ κάτι αντίστοιχο. Ποιο πιστεύετε ότι είναι το μήνυμα του βιβλίου «Αϊβαλί»; Soloup: Νομίζω πως, η όποια δύναμή του «Αϊβαλί» βρίσκεται στο ότι διατυπώνει ερωτήματα. Και τα ερωτήματα αυτά έχουν να κάνουν με τον ίδιο τον άνθρωπο και την αξιοπρέπειά του, σε επίπεδο ατομικό και σε επίπεδο κοινωνίας. Ως αναγνώστες καλούμαστε να δώσουμε τις δικές μας απαντήσεις και να σκιαγραφήσουμε τα δικά μας νοήματα στις σχέσεις των ανθρώπων και των κοινωνιών. Το τι είναι σημαντικό και το τι είναι αυτό για το οποίο πρέπει να προσπαθήσουμε. Ποια είναι η πορεία του κόμικς στην Ελλάδα μέχρι σήμερα και ποιο το μέλλον του; Soloup: Τα ελληνικά κόμικς όσο περνούν τα χρόνια πάνε όλο και καλύτερα. Οι παλαιότεροι δημιουργοί ωριμάζουν, νέοι σκιτσογράφοι δημοσιεύουν εκπληκτικές δουλειές. Τα κόμικς τα οποία στην Ελλάδα της δεκαετίας του '80 στηρίχτηκαν σε περιοδικά όπως η «Βαβέλ» και το «Παρά Πέντε», τώρα έχουν ενηλικιωθεί και προσεγγίζουν την διεθνή σκηνή της τέχνης των κόμικς. Μιλήστε μου για το τελευταίο σας βιβλίο. Soloup: Το graphicnovel «Ο Συλλέκτης» (εκδόσεις Ίκαρος) καταπιάνεται με διαφορετικές καταστάσεις «απώλειας» και «τραύματος» από εκείνες που συναντάμε στο «Αϊβαλί». Περιγράφει ένα παγκόσμιο σημερινό πρόβλημα που δεν είναι άλλο από τη Γονική Αποξένωση (Parental Allienation). Την ψυχολογική απόσταση δηλαδή που διαμορφώνεται ανάμεσα σε γονείς και παιδιά μετά από ένα διαζύγιο. Στην ιστορία του «Συλλέκτη», ο Διονύσης είναι ένας πατέρας που μετά από έναν επώδυνο χωρισμό, περιμένει κάθε μέρα μάταια την κόρη του την Φωτεινούλα, να την πάει στο σχολείο. Το παιδί πηγαίνει σχολείο με ένα ταξί που καλεί η μητέρα της για να τον παρακάμψει. Το μόνο που απομένει στον αμήχανο Διονύση είναι να καταγράφει κάθε μέρα τον αριθμό του ταξί – μετατρέποντάς τον έτσι σε έναν ιδιότυπο… «συλλέκτη». Η ελπίδα όμως δεν πεθαίνει και την άλλη μέρα βρίσκεται πάλι εκεί για την κόρη του. Το βιβλίο πάει πολύ καλά και βρίσκεται ήδη στη δεύτερή του έκδοση. Τον χειμώνα του 2019 έγινε μια πολύ μεγάλη έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη της Αθήνας. Ανάμεσα στις παράλληλες εκδηλώσεις (εργαστήρια, συναυλία κ.λπ.), είχαμε οργανώσει και μια διεθνή ημερίδα για τη Γονική Αποξένωση. Το βιβλίο το έχουμε ήδη μεταφράσει στα Αγγλικά για τις ανάγκες της έκθεσης και τώρα βρισκόμαστε στην διαδικασία εξεύρεσης εκδότη, για την Αγγλική ή άλλες γλώσσες. Νομίζω πως θα είχε ενδιαφέρον για τους αναγνώστες σας να δώσω και τα links με πληροφορίες για τον «Συλλέκτη» στο Μπενάκη και πιο συγκεκριμένα τη διεθνή ημερίδα για τη Γονική Αποξένωση η οποία κατέγραψε το ίδρυμα Μποδοσάκη. Δυστυχώς αυτό το θέμα θα αφορά παγκοσμίως πολύ κόσμο: BenakiMuseum: «TheCollector- sixshortstoriesaboutabadwolf» (https://www.benaki.org/index.php?option=com_events&view=event&id=5806&lang=en) BodossakiLecturesonDemand: «Η προοπτική της κοινής ανατροφής των παιδιών / Καταπολέμηση της Γονικής Αποξένωσης» (https://www.blod.gr/lectures/i-prooptiki-tis-koinis-anatrofis-paidion-katapolemisi-tis-gonikis-apoksenosis-harin-tou-beltistou-symferontos-tou-paidiou-hairetismoi/) Τα μελλοντικά σας σχέδια; Ετοιμάζετε κάτι νέο; Soloup: Ναι, τα τελευταία δύο χρόνια δουλεύουμε με μια ομάδα ερευνητών πάνω σε ένα αρκετά φιλόδοξο ιστορικό graphicnovel. Ελπίζω πως τους επόμενους μήνες θα είμαστε σε θέση να ανακοινώσουμε κάτι πιο επίσημα. Ευχαριστώ θερμά εσάς και τον «Εθνικό Κήρυκα» για τις όμορφες ερωτήσεις και το ενδιαφέρον σας. Πηγή